الاعتصام
احکامی که به عادت ماهانه، استحاضه و خون بعد از ولادت اختصاص دارد
اول: حيض (عادت ماهانه- قاعدگی)
تعریف حیض: حیض در لغت عبارت از جاری شدن است. و در اصطلاح شرع حیض عبارت از خونی است که از درون رحم زن در اوقات معین و بدون هیچگونه بیماری و یا رسیدن ضربه‌ای و صدمه‌ای بیرون آید. این خون، خونی است که خداوند متعال آن را در ذات و سرشت دختران بنی آدم نهاده است. خداوند آن را در رحم زن آفرید تا در دوره حاملگی غذای جنین باشد، آنگاه پس از تولد نوزاد تبدیل به شیر می‌شود. پس وقتی که زن نه حامله است و نه شیردهنده، این خون بدون مصرف باقی می‌ماند به همین علت در اوقات مشخصی از بدن خارج می‌شود که در اصطلاح به آن قاعدگی و یا عادت ماهانه گفته می‌شود.
سن حیض: سنی که زن در آن عادت ماهانه می‌شود، اغلب اوقات کمترین سنی که زن در آن حیض می‌شود نه سالگی است و تا پنجاه سالگی ادامه دارد.
خداوند می‌فرماید: ﴿وَٱلَّٰٓـِٔي يَئِسۡنَ مِنَ ٱلۡمَحِيضِ مِن نِّسَآئِكُمۡ إِنِ ٱرۡتَبۡتُمۡ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَٰثَةُ أَشۡهُرٖ وَٱلَّٰٓـِٔي لَمۡ يَحِضۡنَ﴾ [الطلاق: 4].
«و از زنانتان آنان که از عادت ماهانه مأیوسند اگر در وضع آنها (از نظر بارداری) شک کنید عدّه آنان سه ماه است، و همچنین آنها که عادت ماهانه ندیده‌اند».
پس آنانی که یائسه هستند، کسانی‌اند که به سن پنجاه سالگی رسیده‌اند و زنانی که حیض نمی‌شوند آنانی‌اند که هنوز کوچکند و به سن نه سالگی نرسیده‌اند.
احکام حائض:
الف- نزدیکی و جماع با زن در مدت قاعدگی حرام است به دلیل آیه: ﴿وَيَسَۡٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡمَحِيضِۖ قُلۡ هُوَ أَذٗى فَٱعۡتَزِلُواْ ٱلنِّسَآءَ فِي ٱلۡمَحِيضِ وَلَا تَقۡرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطۡهُرۡنَۖ فَإِذَا تَطَهَّرۡنَ فَأۡتُوهُنَّ مِنۡ حَيۡثُ أَمَرَكُمُ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ ٢٢٢﴾ [البقرة: 222].
«و از تو، در باره خون حیض سؤال میکنند، بگو: چیز زیانبار و آلودهاى است، از اینرو در حالت قاعدگى، از آنان کنارهگیرى کنید! و با آنها نزدیکى ننماید، تا پاک شوند! و هنگامى که پاک شدند، از طریقى که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید! خداوند، توبهکنندگان را دوست دارد، و پاکان را (نیز) دوست دارد».
البته این تحریم تا زمانی که خون عادت ماهانه زن قطع شود و زن غسل کند، استمرار دارد. به دلیل آیه فوق که گفته بود: «و با آنها نزدیکى ننماید، تا پاک شوند! و هنگامى که پاک شدند، از طریقى که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید!».
برای شوهر در حال حیض جایز است از همسر خویش لذت ببرد و کام بگیرد، ولی نزدیکی و جماع ننماید به دلیل فرموده رسول الله صلی الله علیه و آله وسلم :
«اصْنَعُوا كُلَّ شَيْءٍ إلَّا النِّكَاحَ»
«هرکاری را انجام دهید جز دخول و جماع را».
ب- زن حائض در دوره عادت ماهانه روزه و نمازش را باید ترک کند، انجام این عبادتها بر وی حرام است، و این کارهای شرعی به دلیل فرمایش رسول الله است که: «أَلَيْسَ إِذَا حَاضَتِ الْمَرْأَةُ لَمْ تُصَلِّ وَلَمْ تَصُمْ» [متفق علیه].
«آیا چنین نیست که هرگاه زن عادت ماهانه شد، نه نماز خواند و نه روزه گیرد؟».
هنگامی که زن حائض پاک شد فقط قضای روزه فرض ماه مبارک رمضان را می‌گیرد، ولی نمازش قضا ندارد به دلیل سخن عایشه رضی الله عنها که فرمودند :
:«كُنَّا نَحِيضُ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ فَكنا نؤمر بقضاء الصَّوْمِ وَلَا نؤمر بِقَضَاءِ الصَّلَاةِ»
«ما در عصر رسول الله حیض می‌شدیم پس به قضای روزه امر می‌شدیم ولی به قضای نماز امر نمی‌شدیم».
فرق میان این دو عبادت -والله أعلم- این است که چون نماز تکرار می‌شود و به سبب حرج و مشقتی که در آن است، قضایش واجب نیست بر خلاف روزه که در آن این مسائل وجود ندارد.
ج- بر زن حائض دست زدن به قرآن بدون پوشش و پرده‌ای حرام است به دلیل قول خداوند که فرمودند: ﴿لَّا يَمَسُّهُۥٓ إِلَّا ٱلۡمُطَهَّرُونَ ٧٩﴾ [الواقعة: 79].
«آن را جز پاکیزگان دست می‌زنند».
همچنین به دلیل نامه‌ای که رسول الله به عمرو بن حزم نوشت و در آن فرمود:
«لا يمس الـمصحف إلاَّ طاهر».
«به جز شخص پاک کسی قرآن را دست نمی‌زند».
این خبر همانند خبر متواتر است، زیرا همه مردم آن را پذیرفته‌اند، شیخ الإسلام ابن تیمیه/ می‌گوید: مذهب ائمه اربعه این است که جز شخص پاک کسی نباید قرآن را دست بزند.
ولی تلاوت قرآن برای زن حائض بدون دست زدن به آن، محل اختلاف بین اهل علم است، حکم احتیاط آن است که در غیر ضرورت قرائت نکند و ضرورت موقعی است که بترسد قرآن حفظ شده خودش را فراموش کند. و الله أعلم.
- رواه نسائی و غیره.
د- طواف خانه خدا بر زن حائض حرام است. به دلیل دستور رسول الله به عایشه هنگامی که در حج حیض شدند، فرمودند:
«افْعَلِي مَا يَفْعَلُ الْحَاجُّ غَيْرَ أَلاَ تَطُوفِي بِالْبَيْتِ حَتَّى تَطَّهَّرِي»
«هرچه که دیگر حاجیان انجام می‌دهند، شما هم انجام بده، فقط خانه خدا را طواف نکن تا پاک شوی».
ﻫ- ماندن و مکث کردن در داخل مسجد برای زن حائض حرام است، به دلیل حدیث رسول الله که فرمودند:
«إنِّي لَا أُحِلُّ الْمَسْجِدَ لِحَائِضٍ وَلَا جُنُبٍ»
«من ماندن در داخل مسجد را برای زن حائض و همچنین برای شخص جنب حلال نمی‌دانم».
و همچنین آن حضرت فرمودند:
«إنَّ الـمسجد لا يحل لحائض ولا جنب»
«مسجد برای حائض و جنب حلال نیست». عبور کردن از داخل مسجد بدون توقف در آن، برای وی جایز است، به دلیل حدیث عایشه که گفتند: قال رسول الله : «نَاوِلِينِى الْخُمْرَةَ مِنَ الْمَسْجِدِ فَقُلْتُ إِنِّى حَائِضٌ. فَقَالَ: إِنَّ حَيْضَتَكِ لَيْسَتْ فِى يَدِكِ»
«رسول الله ج فرمودند: حصیر کوچک را از داخل مسجد برایم بیاور، من عرض کردم، بنده در عادت ماهانه هستم، آن حضرت ج فرمودند: خون عادت ماهانه تو که در دست تو نیست (تا هر چه را برداری نجس شود)».
اشکالی ندارد زن در عادت ماهانه اذکار و اوراد شرعی از قبیل تهلیل، تکبیر، تسبیح و ادعیه را بخواند، همچنین وی می‌تواند اوراد و اذکار شرعی مشروع در صبح و شام و هنگام خوابیدن و بیدارشدن و امثال این‌ها را بجا آورد، در ضمن اشکالی ندارد که وی کتابهای علمی از قبیل کتابهای تفسیر، حدیث و فقه را مطالعه نماید.