الاعتصام
(سوال) آیا در زمان سجده و رکوع می توان هر دعایی خواند یا فقط باید دعاهایی را خواند که در سنت آمده است؟
(جواب) در کل افضل چنین است که دعاهایی خوانده شود که سنت هستند در رکوع و سجود خوانده شوند.اما در سجده جایز است که هر دعایی که خواستید بخوانید:
از حذیفه روایت است : (صلیت مع النبی صلی الله علیه وسلم فکان یقول فی رکوعه : سبحان ربی العظیم، و فی سجوده : سبحان ربی الأعلی)نسایی (190/2)
«با پیامبرصلی الله علیه وسلم نماز خواندم، در رکوعش می‌فرمود : سبحان ربی العظیم و در سجودش می‌فرمود : سبحان ربی الأعلی».
از عتبه بن عامر روایت است : (کان رسول الله صلی الله علیه وسلم إذا رکع قال : سبحان ربی العظیم و بحمده، ثلاثا، و إذا سجد قال : سبحان ربی الأعلی و بحمده ثلاثا) ابوداود (856/121/3)
«پیامبر صلی الله علیه وسلم وقتی به رکوع می‌رفت سه بار می‌فرمود : سبحان ربی العظیم و بحمده و وقتی که به سجده می‌رفت سه بار می‌فرمود : سبحان ربی الأعلی و بحمده».
از علی بن ابی‌طالب نقل است که: پیامبر صلی الله علیه و سلم در رکوع می‌گفت:’’ (أللهم لک رکعت، وبک آمنت، ولک أسلمت، وأنت ربی خشع سمعی وبصری ومخی وعظمی وعصبی وما استقلت به قدمی لله رب العالمین) [خداوندا برای تو به رکوع رفتم، به تو ایمان آوردم، و خود را به تو تسلیم کردم، تو پروردگار منی، گوش و دیده و مغز و استخوان و پی و آنچه بر قدمهایـم بار است، همه و همه تسلیم الله پروردگار جهانیان است]". احمد و مسلم و ابوداود و دیگران آن را روایت کرده‌اند.
از عایشه (رضی الله عنها) نقل است که: پیامبر صلی الله علیه و سلم در رکوع و سجود می‌گفت: " (سبوح قدوس رب الملائکة والروح) [خداوندا تو از هر چیزی که شایسته جلال تو نباشد پاک و منزه هستی تو پروردگار فرشتگان و جبریل هستی]".
از حذیفه روایت است : (أن النبی صلی الله علیه وسلم کان یقول بین السجدتین : رب اغفرلی، رب اغفرلی)ابن ماجه (897/289/1). «پیامبر صلی الله علیه وسلم بین دوسجده می‌فرمود : (رب اغفرلی، رب اغفرلی)، پروردگارا مرا ببخش، پروردگارا مرا ببخش».
از ابن عباس روایت است : (أن النبی صلی الله علیه وسلم کان یقول بین السجدتین : اللهم اغفرلی و ارحمنی واجبرنی و اهدنی و ارزقنی)ابوداود و ابن ماجه
«پیامبر صلی الله علیه وسلم بین دو سجده می‌فرمود : اللهم اغفرلی و ارحمنی و اجبرنی و اهدنی و ارزقنی : خدوندا مرا ببخش و به من رحم کن و بی‌نیازم کن و هدایتم ده و روزیم رسان».{ در روایت ابوداود «وعافنی» به جای «واجبرنی» و در روایت ابن ماجه «وارفعنی» به جای «واهدنی» آ»ده است و مستحب است که هر دو با هم گفته شوند (و عافنی و ارفعنی).}
و مستحب است که نماز گزار در سجده به تسبیح اکتفاء نکند بلکه هر دعائی که بخواهد بدان بیفزاید. در حدیث صحیح آمده است که: پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده است:" أقرب ما یکون أحدکم من ربه وهو ساجد، فأکثروا فیه من الدعاء)، وقال: (ألا إنی نهیت أن أقرأ راکعا أو ساجدا فأما الرکوع فعظموا فیه الرب، وأما السجود فاجتهدوا فی الدعاء فقمن أن یستجاب لکم "[شما در سجده بیش از همه احوال به پروردگارتان نزدیکید پس در آن بسیار دعا کنید“ و فرمود: “هان من منع شده‌ام که در رکوع و سجود قراء‌ت کنم، پس در رکوع خداوند را تعظیم کنید و در سجود بسیار دعا کنید که شایسته است دعایتان پذیرفته شود]". بروایت احمد و مسلم.
از عایشه روایت است که گفت: شبی پیامبر صلی الله علیه و سلم را (در رختخواب) نیافتم با دست او را در سجده‌گاه می‌جستم، او را در سجده یافتم که قدمهایش بحالت عمودی بود و می‌گفت:" أللهم إنی أعوذ برضاک من سخطک، وأعوذ بمعافاتک من عقوبتک، وأعوذ بک منک لا أحصی ثناء علیک أنت کما أثنیت علی نفسک [خداوندا از خشم تو به رضای تو پناه می‌برم، از عقوبت تو به عفو تو پناه می‌برم، از تو به تو پناه می‌برم، آنگونه که تو شایسته ثنا و ستایش هستی و خود را ثنا گفته‌ای، از عهده من بیرون است و من نمی‌توانم آن را به پایان برم]".
پیامبر صلی الله علیه و سلم در حال سجده می‌گفت:" اللهم اغفر لی خطیئتی وجهلی، وإسرافی فی أمری، وما أنت أعلم به منی اللهم اغفر لی جدی وهزلی، وخطئی، وعمدی، وکل ذلک عندی اللهم اغفر لی ما قدمت وما أخرت، وما أسررت وما أعلنت أنت إلهی لا إله إلا أنت " [خداوندا گناهم و نادانیم و اسرافم و آنچه را که تو داناتر بدان هستی از من، همه را بیامرز. خداوندا جدی و شوخی و اشتباه و عمدم که همه را دارم از من صرف نظر کن. خداوندا آنچه را که قبلا انجام داده‌ام و آنچه را که بعدا انجام می‌دهم و آنچه را که نهانی و آشکارا کرده‌ام همه را ببخش فقط تو خدای من هستی بجز تو خدائی نیست]".
والله اعلم