الاعتصام
(سوال) آیا چیزی بنام اقبال و شانس وجود دارد و آیا اعتقاد به خوش شانسی یا بد شانسی مخالف دین هست؟
(جواب) اگر کسی بگوید که فلانی خوش شانس است، و منظورش این باشد که خوشبختی و منفعت دنیایی به وی رو آورده است، باید گفت که این سخن شرعی نیست، و موافق با شریعت نمی باشد، چرا که هرآنچه که از خوب و بد متوجه انسانها می شود از جانب خداوند حکیم است و او تعالی از ازل تقدیر فرموده است که سرنوشت انسانها چگونه خواهد بود، و البته این بدان معنا نیست که خداوند جبرا سرنوشت ما را نوشته و ما اختیاری در زندگی خود نداریم، بلکه خداوند متعال چون از آینده خبر دارد، و می داند که انسانها با اختیار خویش چه مسیری را می پیمایند، با توجه به این علم و سپس اراده بر تقدیر یا عدم تقدیر، سرنوشت انسانها را رقم زده است.
بنابراین موحدان چنین اعتقاد دارند که هرآنچه از خوبی و بدی متوجه انسان می شود، قضا و قدر الهی است و از روی اتفاق و تصادفی نبوده و نخواهد بود.
پس باید فهمید که منظور گوینده مثلا از این گفته که "من شانس ندارم" چیست؟
آیا منظور وی اینست که هیچ خوشی و منفعتی به او روی نمی آورد؟!
اگر این مراد را داشته باشد، باید به وی گفت:
اولا: هر خوشی و منفعتی از جانب خداوند متعال است، پس اگر قرار باشد خداوند متعال نفع و زیانی تقدیر کرده باشد، آن نفع و زیان به شما وارد می شود و اینگونه نیست که بدون اراده ی خداوند متعال و بلکه خودبخود خوشی یا ناخوشی به شما رو کند!
دوما: این سخن شما دلیل بر ناشکری و نادیده گرفتن نعمتهای خداوندی است، چطور آن همه نعمت را که خداوند متعال به شما داده نادیده می گیرید؟!
و اگر مراد او این باشد که شانس یک عامل در جلب منفعت و دفع شر است، که هرکس این عامل با او یار باشد او در خوشبختی خواهد بود! باید گفت که این اعتقاد با توحید منافات دارد، و یک مسلمان موحد همواره عامل اصلی را تنها خدا می داند و هر نفع و ضرری را از سوی او و حکمتش می پندارد که بر وی مقدر گشته و در هر حال حمد خالقش را بر زبان جاری می سازد.
پس شایسته است که از بکار بردن این عبارات پرهیز کنیم و ناسپاسی را کنار بگذاریم و خوشی و ناخوشی های زندگی را تقدیر الهی بدانیم که ناشی از رفتار و برخورد ما است.
در ضمن باید ایمان آورد که خوشبختی این نیست که منافع دنیوی برای ما مهیا شود و یا غیره. بلکه خوشبخت واقعی کسی است که از نعمت ایمان و عمل صالح برخوردار است و با ایمان از دنیا می رود، و سرانجامش در جنت پروردگار باشد.
والله اعلم