(سوال) اگر ساختن ضریح و کنبد برای قبور حرام است، پس چرا عمر ابن خطاب بعد از فتح فلسطین قبر ابراهیم علیه السلام را خراب نکرد؟ و چرا او بر قبر پیامبر صلی الله علیه وسلم گنبد ساخت؟

(جواب) در اسلام ساختن بنا و بارگاه و هر نوع ساختمانی بر روی قبور با هر نامی که باشد حرام است و تحریم شده است:

پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: « لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَی الْیَهُودِ وَالنَّصَارَی اتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِیَائِهِمْ مَسَاجِدَ » بخاری و مسلم.

یعنی :« لعنت خدا بر یهود و نصاری باد که بر روی قبور پیامبرانشان مسجد ساختند».

و در حدیث صحیحی که بخاری و مسلم از عایشه رضی الله عنها روایت کرده اند، آمده است:

عایشه رضی الله عنها می گوید: أَنَّ أُمَّ حَبِیبَةَ وَأُمَّ سَلَمَةَ رَضِیَ الله عَنْهُمَا ذَکَرَتَا کَنِیسَةً رَأَیْنَهَا بِالْحَبَشَةِ، فِیهَا تَصَاوِیرُ، فَذَکَرَتَا لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه وسلم، فَقَالَ: «إِنَّ أُولَئِکَ إِذَا کَانَ فِیهِمُ الرَّجُلُ الصَّالِحُ فَمَاتَ، بَنَوْا عَلَی قَبْرِهِ مَسْجِدًا، وَصَوَّرُوا فِیهِ تِلْکَ الصُّوَرَ، فَأُولَئِکَ شِرَارُ الْخَلْقِ عِنْدَ اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ». (بخاری:427)

ام حبیبه و ام سلمه رضی الله عنهما برای آنحضرت صلی الله علیه وسلم از کلیسایی که در زمان هجرت به حبشه، آنرا دیده بودند و مملو از عکس و تصویر بود، سخن گفتند. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: «آنها کسانی بودند که هرگاه فرد نیکوکاری از آنان، فوت میکرد، بر قبرش، مسجدی بنا می کردند و در آن، تصاویر و تمثالهای آن شخص را نقاشی می کردند. روز قیامت، این افراد، بدترین مخلوق، نزد خدا خواهند بود».

و از جابر رضی الله عنه روایت می شود که گفت: «نَهَی رَسُولُ اللَّهِ -صلی الله علیه وسلم- أَنْ یُجَصَّصَ الْقَبْرُ وَأَنْ یُقْعَدَ عَلَیْهِ وَأَنْ یُبْنَی عَلَیْهِ». (مسلم /970) 

یعنی: پیامبر صلی الله علیه وسلم از گچ کاری قبور، و از نشستن بر روی آن و از بنا سازی بر روی قبور، نهی کردند.

و در حدیثی از امیرالمومنین علی ابن ابی طالب رضی الله عنه این امر برایمان ثابت می شود که بایستی تمامی بناها و مساجد و بارگاهها و ... که برروی قبور بنا شده اند، ویران شوند. زیرا این امر باعث سرازیر شدن مبتدعان به آن قبور و انجام اعمال حرام و شرک آلود می گردد.

عن أبی الهیاج الاسدی قال : قال لی علی بن أبی طالب: «ألا ابعثک علی ما بعثنی علیه رسول الله صلی الله علیه وسلم أن لا تدع تمثالا [روایة :صورة ] [فی بیت] إلا طمسته، ولا قبرا مشرفا إلا سویته». صحیح مسلم (3/61).

یعنی: ابوهیاج اسدی روایت می کند: علی ابن ابی طالب رضی الله عنه به من گفت: آیا تورا مامور به انجام کاری نکنم که رسول الله صلی الله علیه وسلم برای انجام آن کار مرا امر کردند؟هر تصویری که در خانه ای دیدی آنرا ازبین ببر و هر قبری را که مرتفع بود با زمین هموار کن.

آیا این احادیث که همگی صحیح هستند، چیزی غیر از این حقیقت را می گویند که ساختن بنا بر روی قبور حرام هستند؟؟!

اما آنچه که در مورد قبر ابراهیم علیه السلام بیان کرده اید، باید گفت که:

 در ابتدا دور تا دور آنرا با دیوار بسته بودند و سقف آن باز بود بگونه ایکه هیچ درب ورودی برای ورود به داخل آن محوطه وجود نداشت، بعدها در دوران روم شرقی آنرا مسقف نمودند و بمانند کنیسه ای درآوردند، و بعدها در زمان فتح فلسطین توسط صحابه رضی الله عنهم آن مکان بمانند یک چهار دیواری مربع مانند بود که هیچ درب ورودی نداشت، و ثابت نشده است که یکی از صحابه رضی الله عنهم به آن مکان رفته باشند و به آن مکان تبرک جسته باشند، چنانکه ابن تیمیه رحمه الله می گوید: «هرگز یکی از صحابه به سوی قبر خلیل علیه السلام در شام سفر نکرده اند بلکه آنها به سوی بیت المقدس رفته اند و در آنجا نماز خوانده  و به سمت قبر خلیل علیه السلام نرفته اند». (مجموع الفتاوی 27/336).

و بعدها در زمان استیلای فاطمیون رافضی آن مکان تحت کنترل یکی از فرمانروایان نصرانی درآمد و دوباره آن مکان را بمانند کنیسه درآورد. شیخ الاسلام ابن تیمیه می گوید: «هنگامی که مسلمین چندین بار وارد شام شدند و عمر ابن خطاب و عثمان ابن عفان و علی ابن ابطالب و غیر آنها رضی الله عنهم همراه آنها بودند، و سپس هنگامی که بیت المقدس فتح شد و عمر ابن خطاب وارد آنجا گشت تا از اهل ذمه جزیه بگیرد، سپس هنگامی که وارد سرغ شد، در تمامی آن زمانها یکی از صحابه قصد سفر به سوی قبر خلیل علیه السلام نکرد، و البته آنجا مکانی زائر مانند نبود، بلکه آنجا بنایی شبیه مغاره (شکافی غار مانند) بود که بدون درب و بلکه مسدود بود، شبیه حجره ی پیامبر صلی الله علیه وسلم.

سپس آنجا تغییری نکرد و همینطور در دوران خلافت بنی امیه و بنی عباس اوضاع همانگونه بود، تا آنکه در اواخر سال 500 هجری فرمانروایی نصرانی آن بنا (کنونی) را ساخت و آنجا را به کنیسه ای تبدیل کرد». خلیل الرحمن العربیة / یونس عمرو , ص 51.

از طرفی قبر ابراهیمی مشخص نبود، و به گفته ی امام ابن کثیر رحمه الله آنچه که اکنون ادعا می شود که قبر ابراهیم علیه السلام است، هیچ دلیلی از کتاب و سنت بر آن وجود ندارد بلکه همگی در کتابهای تاریخی وارد شده اند که محل نظر هستند.

و همچنین ساختن بارگاه بر روی قبر رسول الله صلی الله علیه وسلم توسط عمر ابن خطاب رضی الله عنه نبوده است، بلکه دسته ای از مبتدعین و سالها بعد از دوران قرون مفضله روی داده است  و انجام دهندگان آن گنهکارند.

سندی که ارائه داده اید – جدای از صحت یا ضعف آن-  دلیل بر ساختن قبر نبوده است، زیرا در زمان بعد از وفات پیامبر صلی الله علیه وسلم چون جمعیت مردم نمازگزار زیاد گشت، پس ناچارا مجبور شدند تا محیط مسجد النبی را بزرگتر نمایند، و از طرفی قبر پیامبر صلی الله علیه وسلم داخل مسجد نبوده است، بلکه قبر ایشان در حجره ی عایشه رضی الله عنها بوده که متصل به دیوار مسجد بود. و مسجد بر قبر پیامبر صلی الله علیه وسلم  قرار نگرفته بود، و به همین دلیل مکان قبر پیامبر صلی الله علیه وسلم با سه دیوار جدا از هم محافظت می شد و دیوار بصورت زاویه ای خلاف قبله ، و رکن اصلی دیوار در زاویه شمالی، آنگونه که اگر کسی نماز بخواند به طرف قبله قرار نمی گرفت – سه دیواربه صورت مثلث - قرار گرفته بودند. پس اشتباه نکنید، و این مسئله ربطی به ساختن بارگاه بر روی قبر پیامبر صلی الله علیه وسلم نداشته است.

در ضمن مشهور است که هنگامی مجاهدین عازم فتح ایران شدند و صحابه قبر دانیال را در شوشتر (جنوب غرب ایران) کشف کردند، ابوموسی اشعری رضی الله عنه نامه‌ای به عمر ابن خطاب رضی الله عنه  نوشت و او را در جریان این مسأله گذاشت. عمر رضی الله عنه در جواب نوشت که در آن حوالی 13 قبر حفر کن و او را در یکی از آن‌ها قرار ده و محل قبر سابقش را با خاک یکسان نما، تا مردم دچار فتنه و شرک نشوند. "مجموع ‏ الفتاوی (15/90)‏. و عمر ابن خطاب؛ محمد علی صلابی".

و این سند محکمی است که صحابه رضی الله عنهم ساختن بنا را بر روی قبور نه تنها حرام می دانستند، بلکه آنرا مایه ی فتنه در قلب مریض بعضی از مبتدعین می دانستند.

والله اعلم