(سوال) آیا از یک قطره ادرار یا خون برروی بدن یا لباس می توان گذشت کرد؟

(جواب) در مورد نجاست باید گفت که بستگی دارد:

- اگر آن نجاست، خون و یا چرک و زرد آب چرکین  خونی باشد، در آنصورت اگر مقدار اندکی مثلا قطره ای بر بدن یا لباس برخورد کند، قابل گذشت و چشم پوشی است و نماز صحیح می باشد.

- اما اگر آن نجاست، غیر از خون و چرک و زردآب چرکین باشد، در آنصورت از کم و زیاد آن گذشت نمی شود، مثلا اگر قطره ای ادرار به بدن یا لباس آغشته گردد، نماز صحیح نیست.

شیخ الاسلام ابن تیمیه رحمه الله می گوید: «و از خون اندک و آنچه که از خون است مانند چرک و زردآب چرکین و همانند آن گذشت و چشم پوشی می گردد». " شرح العمدة "(1/103).

و در کتاب "المغنی" آمده: «.. و اگر نماز بخواند و در لباسش نجاستی باشد، باید نماز تکرار شود هرچند که نجاست اندک باشد... مگر آنکه آن نجاست خون یا چرک خونی اندکی باشد.

اکثر اهل علم معتقدند که مقدار اندکی از خون و چرک خونی قابل گذشت است...؛ بخاطر روایتی از عایشه رضی الله عنها که گفت: «قد کان یکون لإحدانا الدرع فیه تحیض وفیه تصیبها الجنابة، ثم تری فیه قطرة من دم، فتقصعه بریقها» وفی لفظ : «ما کان لإحدانا إلا ثوب، فیه تحیض، فإن أصابه شیء من دمها بلته بریقها، ثم قصعته بظفرها» رواه أبو داود.

یعنی: «گاها برای یکی از ما (زنان پیامبر) پیراهنی بود که در آن در حیض می افتاد و دچار جنابت می گشت، سپس قطره خونی در آن می دید، که با آب دهنش آنرا می مالید و می زدود (تا اثر نجاست کم شود)» و در لفظ دیگری آمده: «همیشه برای ما (زنان پیامبر) یک پیراهنی بود که در آن در حیض می افتاد، اگر چیزی از خونش به آن برخورد می کرد آنرا با آب دهنش تر می نمود، سپس با ناخنش آنرا می زدود».

و این دلالت بر گذشت از مقدار اندک (نجاست خون) است، زیرا نجاست بوسیله آب دهان پاک نمی شود و حتی ناخنش با آن نجس می شود، و این حدیث دلیل بر دوام این کار (توسط آن زنان) بوده و قطعا مثل این موارد از پیامبر صلی الله علیه وسلم مخفی نمانده و جز با امر وی این کار صورت نمی گرفته». "المغنی" (1/409).

همچنین از علمای هیئت دائمی افتاء سوال شد: آیا نجاست کمی مانند نقطه خونی چیزی بر آن مترتب می شود؟

پاسخ دادند: «نجاستهایی بجز خون و چرک خونی و زردآب خونی از کم و زیاد آن گذشت نمی شود، اما از مقدار اندک آن خون و چرک و زردآب چشم پوشی می شود البته بشرطیکه از غیر فرج خارج شده باشد، زیرا برحذر بودن از آن نوعی مشقت و حرج وجود دارد، و الله متعال می فرماید: « وَمَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ » (حج 78). یعنی: « و در دین (اسلام) کار سنگین و سختی بر شما قرار ندارد». و فرمود: « یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ» (بقره 185). یعنی: « خداوند، آسانی بر شما را می‏خواهد، نه سختی بر شما را».

"اللجنة الدائمة" (5/363).

شیخ عبد العزیز بن عبد الله بن باز .. شیخ عبد الرزاق عفیفی ..شیخ عبد الله بن غدیان .. شیخ عبد الله بن قعود .

خلاصه اینکه: بر طبق نظر اکثر علمای مذاهب؛ تنها از مقدار اندک خون و مشتقات آن گذشت می شود، ولی از ادرار و بقیه نجاسات گذشت نمی شود چه کم باشد یا زیاد، و کسی که حتی یک قطره ادرار به لباس یا بدنش اصابت کرده باشد نمازش صحیح نیست و باید محل نجاست را با آب پاک بشوید بعد نماز بخواند.

نکته: بعضی از علما مانند امام ابوحنیفه و شیخ الاسلام ابن تیمیه بر این رای هستند که از مقدار اندک تمامی نجاسات چشم پوشی می شود، چه خون باشد یا ادرار آدمی یا حیوانی و بقیه نجاسات.. علامه ابن عثیمین رحمه الله از علمای معاصر نیز این رای را برگزیده است.

مراجعه کنید به: الشرح الممتع لابن عثیمین 1/382.

نکته: اگر کسی نمازش را بخواند و سلام دهد و بعد از اتمام نماز متوجه شود که نجاستی بر لباسش بوده، در اینحالت نمازش صحیح است و نیازی به تکرار نیست، و اگر در اثنای نماز متوجه آن شد، اگر امکان برطرف کردن آن باشد مانند اینکه نجاست روی کفشها یا لباسی اضافی غیر از آنچه که عورت را پوشانده باشد، باید آن را برداشته و نمازش را کامل کند، ولی اگر برداشتن نجاست (در اثنای نماز) امکان‌پذیر نباشد باید به نمازش ادامه دهد و نیازی به اعاده آن نیست؛ به دلیل حدیث ابوسعید که گفت : پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز می‌خواند (در اثنای نماز) کفشهایش را درآورد، مردم هم (به دنبال او) کفشهایشان را در آوردند، وقتی که از نماز فارغ شد فرمود : چرا کفشهایتان را درآوردید؟ گفتند تو را دیدیم کفشهایت را درآوردی ما هم آنها را درآوردیم، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : «إن جبریل أتانی فأخبرنی أن بهما خبثا فإذا جاء أحدکم المسجد فلیقلب نعلیه و لینظر فیهما، فإن رأی خبثا فلیمسه بالأرض ثم لیصل فیهما». یعنی: «جبرئیل پیش من آمد و به من خبر داد که بر کفشهایم نجاست است، پس هرگاه کسی از شما به مسجد آمد، کفشهایش را وارونه کرده و به زیر آنها نگاه کند اگر نجاستی دید آن را به زمین بمالد و سپس با آن نماز بخواند». ابوداود (636).

علامه عبدالعزیز ابن باز رحمه الله می گوید: «اگر نمازگزار تا بعد از اتمام نماز به وجود نجاستش آگاه نشود، نمازش صحیح است، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم هنگامی که در نماز بود جبرئیل به او خبر داد که در کفشش نجاستی هست و ایشان کفش خود را درآوردند ولی نمازش را از اول تکرار نکرد. و همینطور اگر قبل از نماز بداند که نجاستی دارد اما فراموش کرد (که آنرا پاک کند) و نمازش را خواند و بعد از نماز بیاد آورد، باز نمازش صحیح است به دلیل فرموده خداوند عزوجل: «َبَّنَا لاَ تُؤَاخِذْنَا إِن نَّسِینَا أَوْ أَخْطَأْنَا» (بقره 286) یعنی: «پروردگارا! اگر ما فراموش یا خطا کردیم، ما را مؤاخذه مکن»..

اما اگر در وجود نجاست در لباسش شک کرد درحالیکه در حال ادای نماز باشد، برای وی جایز نیست که نمازش را قطع کند بلکه باید نماز را تمام کند چه امام باشد یا منفرد».

فتاوی الشیخ ابن باز 12/396-397 .

نکته: شرط پاکی لباس تنها مخصوص نماز است، اما سایر عبادات پاکی لباس در آن شرط نیست، مثلا کسی که بر لباسش نجاست باشد قرائت قرآن برای وی حرام نیست

در مورد برخورد آبه به کف توالت و بازگشت آن به لباس؛ اگر آن آب بر کاسه توالت بریزد و بعد به لباس برخورد کند، این قطرات بازگشتی لباس یا بدن را نجس می کنند، زیرا کاسه توالت قبلا نجس شده و اگر آب به آن برخورد نماید، آن آب نیز نجس می شود، لذا باید مراقب بود آبی که به درون کاسه توالت – یا هر قسمتی از دستشویی که نجاست به آن می خورد – می ریزد قطرات آن در هنگام بازگشت به بدن یا لباس برخورد نکند.

والله اعلم