(سوال) آیا عقد نکاح در مسجد سنت است؟

(جواب) اینکه می گویند عقد نکاح بخاطر برکت آن در مسجد مستحب است، این سخن نمی تواند صحیح باشد، چراکه اگر چنین می بود قطعا پیامبر صلی الله علیه وسلم نکاح زنان خود را در مسجد می بست و اصحابش را ترغیب می کرد تا در مسجد نکاح کنند.

اما بطور کلی عقد ازدواج در مسجد اگر گهگاهی صورت پذیرد و نیازی باشد مثلا کسی در آنجا اعلان نکاح کند چون با این کار از منکرات بدور می شود، و اگر در مکان دیگری قرار می داد در دام منکرات می افتاد، ایرادی ندارد که در مسجد عقد نکاح کند، بشرطیکه اعتقاد نداشته باشد که در مسجد فضیلت خاصی دارد. اما اگر هر عقد نکاحی را در مسجد برگزار کنند و یا معتقد باشند که عقد نکاح در مسجد فضیلت خاصی دارد، این کار و اعتقاد بدعت است و لازمست مردم را از آن برحذر داشت جز درآنچه گفتیم.

و اگر در اثنای عقد نکاح در داخل مسجد اختلاط زن و مرد صورت پذیرد و یا موسیقی پخش شود، در اینحالت عقد وی در مسجد به حرام مبدل می شود و حتی حرمت آن نسبت به خارج مسجد نیز بیشتر است، زیرا با این کارها حرمت خانه خدا را زیرپا گذاشتند.

و دلیل آنکه می گوئیم عقد نکاح گهگاهی در مسجد بدون اشکال است، بخاطر حدیث مربوط به زنی است که خود را به پیامبر صلی الله علیه وسلم بخشید ولی ایشان او را در مسجد به عقد یکی از اصحابش در آورد، چنانکه از سهل بن سعد روایت است : «إنی لفی القوم عند رسول الله صلی الله علیه وسلم إذ قامت امرأة فقالت : یا رسول الله إنها قد وهبت نفسا لک، فر فیها رأیک، فلم یجبها شیئا، ثم قامت فقالت : یا رسول الله إنها قد وهبت نفسها لک فر فیها رأیک، فلم یجبها شیئا، ثم قامت الثالثة فقالت : یا رسول الله إنها قد وهبت نفسها لکف فر فیها رأیک، فقام رجل فقال یا رسول الله، أنکحنیها، قال : هل عندک من شی؟ قال : لا، قال : اذهب فاطلب ولو خاتما من حدید، فذهب وطلب، ثم جاء فقال : ما وجدت شیئا ولاخاتما من حدید، قال : هل معک من القرآن شیء؟ قال معی سورة کذا و سورة کذا، قال : اذهب أنکحتکها بما معک من القرآن». متفق علیه

یعنی: «بهمراه جماعتی در خدمت پیامبر صلی الله علیه وسلم بودم که ناگهان زنی بلند شد و گفت : ای رسول خدا! خودم را به شما بخشیدم، نظرت را در این باره بگو، پیامبر صلی الله علیه وسلم جوابی به او نداد، بار دیگر آن زن بلند شد و گفت : ای رسول خدا! خودم رابه شما بخشیدم، نظر شما چیست؟ پیامبر صلی الله علیه وسلم جوابی به اونداد. سپس آن زن برای بار سوم بلند شد و گفت : ای رسول خدا! خودم را به شما بخشیدم، نظر خود را در این باره بگو، در این هنگام مردی بلند شد و گفت : ای رسول خدا او را به ازدواج من درآور، پیامبر صلی الله علیه وسلم به آن مرد فرمود: آیا چیزی داری (که به عنوان مهریه به او بدهی)؟ گفت : نه، پیامبر صلی الله علیه وسلم  فرمود: برو و چیزی پیدا کن اگرچه انگشتری از آهن باشد، آن مرد رفت و به جستجو پرداخت سپس برگشت و گفت : هیچ چیزی نیافتم حتی أنگشتری آهنی، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود: آیا از قرآن چیزی حفظ داری؟ آن مرد گفت: سورة فلان و فلان را حفظ دارم، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : برو با (مهریه) قرآنی که از حفظ داری او را به ازدواج تو درآوردم».

حافظ ابن حجر رحمه الله در شرح این حدیث در کتاب "فتح الباری" گفته: «وَفِی رِوَایَة سُفْیَان الثَّوْرِیِّ عِنْد الْإِسْمَاعِیلِیّ «جَاءَتْ اِمْرَأَة إِلَی النَّبِیّ صَلَّی اللَّه عَلَیْهِ وَسَلَّمَ وَهُوَ فِی الْمَسْجِد» فَأَفَادَ تَعْیِین الْمَکَان الَّذِی وَقَعَتْ فِیهِ الْقِصَّة» یعنی: «در روایت سفیان ثوری در نزد (مسند ابوبکر) اسماعیلی چنین آمده: «زنی نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمد و ایشان در مسجد بودند» و این روایت مکانی که این ماجرا در آن اتفاق افتاد را افاده می دهد».

ولی چون این مسئله (یعنی نکاح در مسجد) تکرار نشده، درمی یابیم که عقد نکاح در مسجد سنت و مستحب نیست، ولی اگر گهگاهی روی دهد حرام نیست.

از علمای هیئت دائمی افتاء سوال شد: آیا مداومت در عقد ازدواج در مساجد بعنون سنت مستحبه محسوب می شود یا بدعت است؟

پاسخ دادند: «امر در بستن عقد نکاح در مساجد و دیگر مکانها شرعا واسع است، ولی تا جایی که می دانیم دلیلی ثابت نشده که وقوع نکاح در مساجد سنت باشد، بنابراین التزام (مداومت) بر عقد نکاح در مساجد بدعت است».

شیخ عبد العزیز بن باز ، شیخ عبد الرزاق عفیفی ، شیخ عبد الله بن غدیان.

"فتاوی اللجنة الدائمة" ( 18 / 110 ، 111 ).

و باز گفتند: «عقد نکاح در مساجد سنت نیست، و مداومت بر عقد نکاح داخل مسجد و اعتقاد داشتن به سنت بودنش؛ بدعت از بدعتهاست، زیرا پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «من أحدث فی أمرنا ما لیس منه فهو ردّ». متفق علیه

یعنی: «هر کس چیزی را در دین ما ایجاد کند که جزو آن نیست ، مردود است واز او پذیرفته نمی شود.

و اگر در مراسم عقد نکاح زنانی باشد که زینت خود را ظاهر کرده باشند، و کودکانی که اهل مسجد را اذیت می کنند، در اینحالت عقد نکاح در مسجد منع می شود؛ زیرا مفسده بدنبال دارد».

شیخ عبد العزیز بن باز ، شیخ عبد الرزاق عفیفی ، الشیخ عبد الله بن غدیان .

" فتاوی اللجنة الدائمة " ( 18 / 111 ، 112 ) .

و شیخ محد بن صالح عثیمین چنین می گوید: «استحباب عقد نکاح در مسجد نمی دانم که اصلی داشته باشد، و دلیلی از پیامبر صلی الله علیه وسلم وارد نشده، اما اگر احیانا روزی داماد و ولی دختر در مسجد بودند و عقد کردند ایرادی ندارد، زیرا این عقد نکاح از جنس معامله و خرید و فروش نیست، و مشخص است که معامله و خرید وفروش در مسجد حرام است، اما عقد نکاح از جنس خرید و فروش نیست، پس اگر در مسجد عقد شد ایرادی ندارد، اما استحباب آن بگونه ایکه بگوئیم: از خانه بیرون شوید و به مسجد بروید تا در آنجا عقد شود، این امر نیاز به دلیل دارد و تاجایی که می دانم دلیلی برای آن نیست».

" لقاء الباب المفتوح " ( 167 / السؤال رقم 12 ).

 اما عموم مردم می گویند : ترمذی از عایشه رضی الله عنه روایت کرده که گفت: رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرمودند: «أَعْلِنُوا هَذَا النِّکَاحَ، وَاجْعَلُوهُ فِی الْمَسَاجِدِ، وَاضْرِبُوا عَلَیْهِ بِالدُّفُوفِ» ترمذی ( 1089).

یعنی: «نکاح را علنی کنید و آن را در مساجد برگزار نمائید؛ در مراسم برگزاری نکاح، دف بزنید».

در صورتیکه این حدیث ضعیف است و حدیث ضعیف در عقیده و فقه محل استناد نیست .

این حدیث که مورد استناد قرار گرفته، ضعیف است، چنانکه افراد زیر آنرا ضعیف می دانند:

- سیوطی در "الجامع الصغیر" (1198) گفته: ضعیف است.

- بیهقی در "السنن الکبری" (7/290)

- بیهقی را ضیاء المقدسی در "السنن والأحکام" (5/196) گفته است.

- مبارکفوری در "تحفة الأحوذی" (3/543)

- ألبانی در "السلسلة الضعیفة" (978) گفته: ضعیف است، و در "ضعیف الترمذی" (1089) گفته : حدیث ضعیف است بجز قسمت اعلان آن (یعنی أعلنوا النکاح).

- ابن الملقن در "البدر المنیر" (9/643)

- حافظ ابن حجر رحمه الله در "التلخیص الحبیر" (4/1584)

خلاصه اینکه محدثین حدیث مذکور را که مورد استناد جمهور فقهاء برای استحباب عقد و اعلان نکاح در مسجد است، تضعیف کرده اند، و حدیث صحیح دیگری هم بر استحباب عقد و اعلان نکاح در مسجد وارد نشده است.

والله اعلم