(سوال) تلبینه چیست؟ و روش درمان بوسیله آن چگونه است؟

(جواب) تلبینه نوعی آش است که ماده اولیه آن آرد جو سبوس دار است.

درباره تلبینه چند حدیث صحیح وارد شده است، از جمله احادیث زیر :

از عایشه رضی الله عنها روایت است که : « أَنَّهَا کَانَتْ إِذَا مَاتَ الْمَیِّتُ مِنْ أَهْلِهَا، فَاجْتَمَعَ لِذَلِکَ النِّسَاءُ ثُمَّ تَفَرَّقْنَ إِلاَّ أَهْلَهَا وَخَاصَّتَهَا، أَمَرَتْ بِبُرْمَةٍ مِنْ تَلْبِینَةٍ فَطُبِخَتْ، ثُمَّ صُنِعَ ثَرِیدٌ، فَصُبَّتِ التَّلْبِینَةُ عَلَیْهَا، ثُمَّ قَالَتْ: کُلْنَ مِنْهَا فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: التَّلْبِینَةُ مُجِمَّةٌ لِفُؤَادِ الْمَرِیضِ، تَذْهَبُ بِبَعْضِ الْحُزْنِ» بخاری (5417) ومسلم (2216).

یعنی : « هرگاه، یکی از بستگانش فوت می کرد و بهمین مناسبت زنان جمع می شدند و سپس پراکنده می گشتند و فقط خانواده و افراد بسیار نزدیک اش باقی می ماندند، دستور می داد تا یک قابلمه تلبین پخته شود و بعد از آماده شدن آن، نان را خرد می‌کرد و سوپ را بر روی آن می‌ریخت. سپس می گفت: از آن بخورید، زیرا شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود : تلبینه، باعث آ‎رامش و نشاط قلب، و از بین رفتن حزن و اندوه می گردد».          

و باز از عایشه رضی الله عنها روایت است که او امر می کرد برای مریض یا شخص محزون تلبینه درست کنند، و می گفت : «فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ: التَّلْبِینَةُ مَجَمَّةٌ لِفُؤَادِ الْمَرِیضِ تَذْهَبُ بِبَعْضِ الْحُزْنِ». یعنی : «شنیدم که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود : «تلبین موجب راحت شدن قلب مریض می شود ( برای ناراحتیهای قلبی مفید است) و از حزن و اندوه وافسردگی می کاهد». بخاری (5365) ومسلم (2216).

امام نووی گفته : (مَجمة) و یا (مُجمة) یعنی : قلب او را راحت می کند، و هم و غم را از او می گیرد، و آنرا نشاط و نیرو می دهد».

از این دو حدیث روشن می شود که : آش تلبینه برای انسان بیمار و غمگین درمان است، و قلب وی را نیرو بخشیده و شادمان می گرداند.

و اما تلبینه : آشی است شامل دو قاشق از آرد جو بهمراه نخاله آن (یعنی آرد جو سبوس دار) که یک کاسه آب به آن اضافه می شود، و بعد به مدت 5 دقیقه روی شعله ملایم قرار می گیرد. و بعضی از مردم به آن یک قاشق عسل اضافه می کنند، و چون در رنگ و غلظت مشابه شیر است آنرا تلبینه نامیدند (از لبن به معنای شیر).

(در سایت "طب نبوی" چنین آمده : 2 لیوان آب ولرم در قابلمه ای ریخته (بهتر است مسی باشد) ۳-۴ قاشق غذاخوری آرد جو سبوسدار را اضافه کنید و خوب به هم بزنید تا حل شود سپس روی آتش گذاشته تا با شعله ملایم ۱۰-۱۵ دقیقه پخته، شعله را خاموش کرده با عسل شیرین کنید شود. اگر خواستید در آخر یک لیوان شیر طبیعی جوشانده شده به آن اضافه کرده به هم بزنید).

امام ابن قیم می گوید : «تلبینه آشی است که از آرد جو بهمراه نخاله اش تهیه می شود، و فرق بین آن با ماء الشعیر (آبجو) در اینست که در آبجو خود جو طبخ می شود، اما در تلبینه آرد آن طبخ داده می شود، و این (آش) از آبجو مفیدتر است، زیرا خواص جو در آرد بهتر بیرون می آید..» " زاد المعاد " (4 / 120).

و حافظ ابن حجر درباره تلبین می گوید : «غذایی است که از آرد یا سبوس تهیه می شود، و گاهی در آن عسل می ریزند، و به دلیل شبهات آن با سفیدی و رقیقی شیر آنرا تلبینه می نامند، و اگر (آش تهیه شده) رقیق و خوب پخت شده باشد از (آش) غلیظ و خام آن مفیدتر است».

" فتح الباری " ( 9 / 550 ) .

و اما بدون شک جو فوائد متعددی دارد، چنانکه تحقیقات زیادی بر آن صورت گرفته است و از جمله خواص آن عبارتست از : کاستن از کلسترول خون، مفید برای قلب، مفید برای اندوه و افسردگی، درمان برای قند و فشار بالا ..

(امروزه با تحقیقات مشخص شده که در جو ترکیباتی وجود دارد از جمله ویتامینهای: E- A- B-C-D و ترکیبات و عناصری از قبیل: پتاسیم، منیزیم، کلسیم، فسفر، ناتریم، آهن، مس ، کبالت، روی، و آنتی اکسیدان در آن وجود دارد. در صورت کمبود ویا عدم وجود این عناصر در بدن، شخص سریعا خشمگین شده و به شدت منفعل می گردد. اما وجود این عناصر سبب می شود ارتباط بین سلولهای عصبی بر قرار گردیده وشخص احساس رضایت بخشی داشته باشد وناراحتی و افسردگی کاهش یافته وموجب انبساط خاطر آرامش قلبی می گردد) بنقل از سایت «طب نبوی».

والله اعلم