الاعتصام
بیشترین کسانی که شکر نعمت‌های الله را به جای می‌آورند آنانی هستند که بیشتر او را ذکر می‌کنند، زیرا ذکر دروازهٔ شکر است:
{فاذكروني أذكركم واشكروا لي ولا تكفرون}
(پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم و مرا شکر گویید و مرا ناسپاسی نکنید)
................................................
متکبران کم «فهم» ترین انسان‌ها هستند...
{به زودی کسانی را که در زمین به ناحق تکبر می‌ورزند از آیاتم روی‌گردان سازم [به طوری که] اگر هر نشانه‌ای را ببینند، ایمان نیاورند...} [اعراف: 146]
و انسان‌های فروتن، بشترین کسانی هستند که می‌فهمند.
................................................
مومن راستین با فتنه‌ها تغییر نمی‌کند و هنگام بلا ثابت قدم می‌ماند. در حدیث آمده که رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرمود:
«مومن مانند قطعه‌ای از طلا است؛ اگر بر [آتش] آن دمیده شود سرخ می‌شود، اما اگر وزن شود چیزی از آن کم نشده». [السلسلة الصحیحة]
................................................
«وحی، نوری است فروزان؛ هر کس پشت سر آن ره بپیماید راه را می‌بیند و هدایت می‌شود، اما هر کس با آن روبرو شود می‌سوزد و کور می‌شود».
................................................
هنگام اشتباه، بزرگوار اندوهگین می‌شود و نصیحت می‌کند، و لئیم ( انسان پست و فرومایه ) شاد می‌شود و رسوا می‌کند.
................................................
نعمت باعث سرکشی و فراموشیِ انسان می‌شود. برای همین الله او را به دردها و سختی‌ها مبتلا می‌کند تا پروردگارش را یاد کند و به سوی او باز گردد:
{ وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ (42)} [انعام/42]
«بی‌شک [پیامبرانی را] به سوی امت‌های پیش از تو فرستادیم، پس آن‌ها را به تنگی معیشت و بیماری دچار ساختیم تا به تضرع و فروتنی درآیند».
................................................
بزرگترین فتنه برای انسان این است که همهٔ دلایل را در برابر او بیاورند اما باز قانع نشود:
{ وَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ فِتْنَتَهُ فَلَنْ تَمْلِكَ لَهُ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا أُولَئِكَ الَّذِينَ لَمْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمْ } [مائده/41]
«و هر که را الله بخواهد به فتنه بیندازد هرگز در برابر الله برای او از دست تو چیزی بر نمی‌آید. اینان کسانی هستند که الله نخواسته دل‌هایشان را پاک سازد...»
................................................
منافقان دربارهٔ تخمین میزان واقعی نفوذ خود در جوامع مسلمان، بسیار دچار اشتباه می‌شوند:
{يَقُولُونَ لَئِن رَّجَعْنَا إِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ} [منافقون/۸]
«[منافقان] می‌گویند اگر به مدینه برگردیم قطعا آنکه عزتمندتر است، آنکه را زبون‌تر است از آنجا بیرون خواهد کرد، در حالی که عزت از آنِ الله و از آنِ پیامبر او و از آنِ مومنان است، اما منافقان نمی‌دانند».
................................................
نیت خود را اصلاح کن تا الله کارت را برایت به صلاح آورد:
{ رَّبُّكُمْ أَعْلَمُ بِمَا فِي نُفُوسِكُمْ إِن تَكُونُواْ صَالِحِينَ فَإِنَّهُ كَانَ لِلأَوَّابِينَ غَفُورًا} [اسراء/25]
«پروردگارتان به آنچه در درونِ شماست آگاه‌تر است. قطعا او آمرزندهٔ توبه کنندگان است».
................................................
سرمنشأ غلو، دروغ بستن بر خداوند و پیروی کورکورانه از اهل هوا و هوس است:
{...لاَ تَغْلُواْ فِي دِينِكُمْ وَلاَ تَقُولُواْ عَلَى اللّهِ إِلاَّ الْحَقِّ...} [نساء/171]
«...در دین خود غلو مکنید و دربارهٔ الله جز حق مگویید...»
{...وَلاَ تَتَّبِعُواْ أَهْوَاء قَوْمٍ قَدْ ضَلُّواْ...} [مائده/77]
«...و از پی هوس‌های گروهی که پیش‌تر گمراه شدند، نروید...»