" احکام معاملات خرید و فروش " (26)
- حکم خرید از غیر مسلمانان
در اصل، خرید وسایل حلال که مورد نیاز باشد، از مسلمان و کافر جایز است.
رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ از یهودیان خرید کرده است. ولی ترک معامله با مسلمان بدون دلایلی از قبیل فریبکاری، گران فروشی و عرضه ی اجناس نامرغوب، و رغبت به خرید از کفار و ترجیح آنان بر مسلمانان حرام است؛ زیرا این کار، دوستی با کفار و رضایت ازآنان است و موجب کساد بازار تجار مسلمین می شود.
امّا اگر موردی از موارد گذشته در معامله ی مسلمان وجود داشت، اول باید به او تذکر دهد تا عیب اجناس خود را برطرف کند. اگر نصیحت مؤثر واقع گردید چه بهتر، ولی اگر نصیحت مؤثر واقع نشد، معامله با دیگران را ترجیح دهد، ولو این که کافری با انصاف باشد.
فتاوی انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (13-18)
- حکم سوگند به دروغ خوردن در معاملات و دروغ گفتن در هنگام معامله
توصیه‌ی من این است که توبه کنند و به سوی الله تعالی باز گردند، با الله و بندگانش رو راست باشند. چرا که راستی انسان را به نیکی، و نیکی به بهشت رهنمون می‌شود. آنان را از دروغ، بویژه زمانی که همراه سوگند و خوردن اموال مردم به باطل باشد، بر حذر می داریم.
رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ میفرماید:[ الْیَمِینُ الْکَاذِبَةُ مَنْفَقَةٌ لِلسِّلْعَةِ، مَمْحَقَةٌ لِلْکَسْبِ] بخاری (2087) ـ مسلم(1606)
(سوگند دروغ، باعث فروش کالا می شود؛ ولی خیر و برکت آن را از بین می برد).
رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ از فروش کالا با سوگند دروغ منع نموده و میفرماید:
[ مَنْ حَلَفَ عَلَى یَمِینٍ صَبْرٍ یَقْتَطِعَ بِهَا مَالَ امْرِئٍ مُسْلِمٍ وَهُوَ فِیهَا فَاجِرٌ: لَقِیَ اللَّهَ وَهُوَ عَلَیْهِ غَضْبَانٌ] بخاری(2669،2670) مسلم(138)
(هرکس با سوگند دروغ مال مسلمانی را بگیرد، گناهکار است و در حالی با الله روبرو می‌شود که الله تعالی از او خشمگین است).
شیخ ابن عثیمین، أسئلۀ من بعض بائعی السیارات(17-18)
- نوعی خیانت کردن در فروختن اجناس مردم
فرض کنید شخصی دو ماشین دارد و می خواهد آنها را بفروشد و به یکی از دوستانش که بنگاه معاملات ماشین دارد می گوید بر روی ماشین هایم قیمت بگذار و آنها را بفروش . شخص بنگاه دار قیمتی کمتر از قیمت اصلی ماشین بر روی ماشین های او می گذارد و قصد فریب شخص را دارد و صاحب ماشین ها نیز از این قضیه بی خبر است و ماشین ها را برای معامله با شخصی در نظر دارد اما کسی دیگر می آید و می گوید من ماشینت را به قیمتی بالاتر از آنچه بنگاه دار گفته است می خرم و مالک ماشین ها متوجه می شود که بنگاه دار او را فریب داده است . حکم بنگاه دار چنین است :
اگر بنگاه دار او را فریب داده و قیمتی پایین‌تر از قیمت واقعی، تعیین کرده است. فروشنده اجازه دارد، ماشین را به دیگری بفروشد، اگر چه با نفر اولی قرار گذاشته باشد. فروشنده در این معامله ضرر نموده و قانون فقه- خیار الغبن- در باب معاملات به فروشنده اجازه می دهد به دلیل فریبکاری بنگاه دار معامله را فسخ نماید. این بنگاه دار یا هر مشتری ای که چنین عملی انجام بدهد، فردی حیله گر و جانی در حق برادر مسلمانش محسوب می شود. (که باید توبه کند)
( هر مشتری ای که برادرش را فریب بدهد و کالایش را ارزانتر از ارزش واقعی اش از او بخرد همین حکم را دارد )
فتوا با امضای شیخ ابن جبرین- 2/9/1424
- حکم معامله بدون رضایت طرفین
معامله بدون رضایت هر دو طرف روا نیست.
الله تعالی میفرماید:
[ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَأْکُلُوا أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ إِلا أَنْ تَکُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ]
(ای کسانی که ایمان آورده‌اید: اموال یکدیگر را به باطل نخورید؛ مگر این که تجارتی با رضایت شما انجام گیرد). «نساء/29»
مگر زمانی که این معامله با شرایط قانونی انجام شود، مانند فروش اجناسی که بنا به دلایلی به دستور دادگاه گرو گذاشته شده اند.
فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (13/30)
- حکم کار کردن در شرکتی که اصل و اساس آن از راه فروش سیگار بدست آمده است .
در صورتیکه شما در خرید و فروش سیگار با مدیر شرکت هیچ همکارى نکنید و شغل شما بعنوان معاون مدیر هیچ ربطى به آن نداشته باشد، در اینصورت اشکالى ندارد که حقوق و دستمزدتان را از مدیر به ازاى انجام کارهاى مباح و حلال دیگر بگیرید، چه آن حقوق از مال حرامش به شما پرداخت کند و چه از مال حلال، زیرا حلال و حرام بودن مال او ربطى به حقوق شما ندارد، بلکه گناهش گردن خودش میباشد، و پیامبر صلی الله علیه و سلم و همچنین اصحابش با یهودیان معامله میکردند ولى کسى از آنها سؤال نمیکرد که آیا پول آنها از حلال به دست آمده یا نه، هر چند همانطور که معلوم هست یهود حلال را از حرام تشخیص نمیدهد و برایش اهمیتى ندارد، زیرا خداوند در قرآن میفرماید:
آنان ( یهودیان ) بسیار دورغ شنونده و بسیار حرام خورنده هستند . سوره مائده / 42
و من الله توفیق
و صلی الله علی سیدنا محمد و علی آله و صحبه اجمعین
والله سبحانه و تعالی اعلم