" احکام معاملات خرید و فروش " (22)
- حکم قرعه کشی اوراق مشارکت
در برخی از کشورها بعضی از بانک ها، اوراق بهاداری صادر می‌کنند که عبارت از اوراقی است که از بانک خریداری می‌شود و هر ماه بانک پس از قرعه‌کشی سود کلانی را به صاحب اوراق برنده می‌دهند. با توجه به این که صاحب اوراق، می‌تواند هرگاه خواست اوراق را واگذارکند و پولش را بگیرد حکم این مساله چنین است که :
این کار قمار و از گناهان کبیره است.
الله تعالی می‌فرماید:
[یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأنْصَابُ وَالأزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (90)إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (91)]
(ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شراب و قمار و بتها و ازلام پلید و از عمل شیطان است، از آن دوری کنید تا رستگار شوید. شیطان می‌خواهد بوسیله ی شراب و قمار در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند و شما را از یاد الله و نماز باز دارد، آیا خود داری خواهید کرد). «مائده/90 ،91»
هرکس چنین معامله‌ای می‌کند باید به سوی الله باز گردد و از او طلب مغفرت نماید و از این معامله دوری کند و از آنچه تا به حال از این طریق به دست آورده خود را رهایی بخشد. امید است الله توبه‌اش را بپذیرد.
انجمن دایمی- فتاوای اسلامی (4/443)
- حکم شرکت در بخت آزمایی
مثلا شخص بلیت بخت‌آزمایی تهیه می کند و اگر شانس با او یار شد پول کلانی را بدست می آورد. حتی اگر فرد قصد دارد تا این پول را در راه دین مصرف کند این کار در حکم برد و باخت و قماری است که الله تعالی در مورد آن می فرماید:
[ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالأنْصَابُ وَالأزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (90)إِنَّمَا یُرِیدُ الشَّیْطَانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَیَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ (91)وَأَطِیعُوا اللَّهَ وَأَطِیعُوا الرَّسُولَ وَاحْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّیْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّمَا عَلَى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِینُ (92)] «مائده/90-91-92»
(ای کسانی که ایمان آورده‌اید. شراب و قمار و بتها و ازلام [نوعی بخت‌آزمایی]، پلید واز عمل شیطان است، از آنها دوری کنید تا رستگار شوید)، (شیطان می‌خواهد به وسیله ی شراب و قمار، در میان شما عداوت وکینه ایجاد کند. و شما را از یاد الله و از نماز باز دارد. آیا (با این همه زیان و فساد، و با این نهی اکید،) خود داری خواهید کرد)، (اطاعت الله و اطاعت رسول نمایید. و (از مخالفت فرمان او) بترسید و اگر روی برگردانید، (مستحق مجازات خواهید بود، و) بدانید بر رسول ما، جز ابلاغ آشکار، چیز دیگری نیست).
قمار به هر آن معامله ای گفته می شود که بین برد و باخت صورت می گیرد.
بازیگر قمار در صورت برنده شدن بدون مشقت و زحمت به مبلغ بالایی دست یافته و در صورتی که بازنده شود بدون هیچ حسابی مبلغ زیادی ضرر می کند. در واقع انجام دهنده ی آن نمی‌داند، آیا ضرر می‌کند یا سود، این کار از نظر شرعی حرام بوده و در ردیف گناهان کبیره است.
شیخ ابن عثیمین، فتاوای اسلامی- (4/441-442)
- حکم تعویض اسکناس با سکه
اگر هدف، معامله ی اسکناس10 ریالی به 9 ریال سکه‌ای است. جواب مثبت است و به علت اختلاف جنس دو پول ایرادی ندارد، زیرا رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ در مورد اجناس ربوی می فرمود:
[ فَإِذَا اِخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ فَبِیعُوا کَیْفَ شِئْتُمْ إِذَا کَانَ یَدًا بِیَدٍ]
(وقتی این جنسها مختلف شد هرگونه که می‌خواهید دست به دست معامله کنید). مسلم (1587)ـ (18)
به هرحال نظریه ی ما این است. که هرگاه پول ها از لحاظ جنس، اختلاف حقیقی داشتند مانند سکه و اسکناس و یا اختلاف ارزی داشتند مانند ریال و دلار، تفاوت قیمت شان ایرادی ندارد به شرط این که دست به دست باشد.
شیخ ابن عثیمین- کتاب‌الدعوة- (5)- (2/45-46)
- داد و ستد پول با جنس های متفاوت
داد و ستد پول وقتی از جنس هم نباشد، جایز است. اگر چه قیمت‌شان فرق کند؛ ولی باید دست به دست باشد مخالفت با قوانین کشوری مانع جواز آن نمی گردد.
فتاوی اسلامی، انجمن دایمی (2/15)
والله اعلم