" احکام معاملات خرید و فروش " (19)

- حکم الزام کارگر به کاری غیر از آنچه در قرارداد مکتوب است.

کار باید طبق قرارداد قبلی انجام شود؛ اگر کارگری قرار دادش برای نگهبانی است حق ندارد راننده باشد، اگربه عنوان کار در امور برق قرارداد بسته کفیل نمی تواند او را در مغازه ی خیاطی بکار گیرد. اگر برای کشاورزی آمده، کفیل او را در بقالی الزام به کار نکند و یا مثلاً اگر کارگری برای بنّائی آمده کفیل حق ندارد او را در مهندسی وامور دیگر وادار به کار کند؛ زیرا  هر کسی تخصص ویژه ی خودش را دارد. بنابراین کفیل باید بر وعده ی خودش وفا کند و از کارگرش بیشتر از اندازه ی توان کار نکشد، او را وادار به کاری نکند که بلد نیست و تخصص آن را ندارد. همانگونه که بر کارش سخت نگیرد؛ ساعات کاری به طور معمول هفت تا هشت ساعت است.

اما اگر کفیل و کارگر بر ساعات کاری معینی و یا وقت معینی توافق نمودند باید طبق قرارداد عمل شود. و اگر در آینده با تغییر شغل و نوع کار و یا مدت زمان کار و مقدار حقوق با هم توافق نمودند، جایز است طبق قرار داد عمل شود. در غیر این صورت اگر از کارگر کار اضافی گرفته شود باید به همان میزان حقوقش اضافه شود.

شیخ ابن جبرین- الدر الثمین فی فتاوی الکفلاء و العاملین ص (54 ) 

- نوعی بدرفتاری و خیانت در حق کارگران

شخصی با کارگری قرار داد می بندد که نزد او بیاید و مثلاً با هزار ریال در هر ماه نزد او کار کند، اما وقتی که کارگر نزدش می آید، کفیل به اومی گوید: اگر دوست داری با نصف همین مبلغ برایم کار کن و اگر می خواهی برگرد. با توجه به این که ایشان مبلغ زیادی هزینه نموده تا به آنجا آمده و الآن نمی تواند بر گردد. و کفیل نصف مبلغ را برای او تعیین می کند تا کارگر را راضی کند. حکم این عمل چیست ؟

بدون شک این ظلم بزرگی است در حق چنین افراد ضعیف و بیچاره ای که این افراد دروغگو و خیانتکار در حق آنان روا می دارند؛ اینها این افراد ناتوان را فریب می دهند و آنها را تشویق می کنند که نزدشان بیایند تا به آنها کار بدهند؛ اما وقتی که این افراد با پرداخت هزینه های بالا و با زحمت زیاد خودشان را بدانجا می رسانند، با آنها به این صورت رفتار می شود، آنها را تحقیر می کنند و به آنها ظلم می کنند و حقوقی می دهند که از یک چهارم کارشان هم کمتر است، بر کفیل و سرپرست واجب است که به وعده اش وفا کند و صداقت راپیشه کند. از خشم الله تعالی و از دعای مظلوم بترسد اگر چه کارگر کافر باشد؛ زیرا بین دعای مظلوم و اجابت از جانب رب، حجاب و مانعی وجود ندارد.

کارگران نیز باید قراردادی را که در ابتدا امضاء می کنند، کار خود را قانونی انجام دهند و از کفیل خود بخواهند تا در قرار داد قید کند که در صورتی که کفیل خواست نسبت به ادای حقوقش کوتاهی کند و یا کمتر پرداخت کند، بتواند به مسؤولین شکایت کند و حق خود را از مراجع قانونی مطالبه کند. وکلای مدافع کارگران باید از حقوق این مظلومین دفاع کنند و حق آنان را از ظالمان بگیرند؛ تا این موضوع فراگیر نشود و جلوی آن گرفته شود.       

شیخ ابن جبرین –الدر الثمین فی فتاوی الکفلاء و العاملین ص(44) 

- گرفتن هدیه توسط خدمه ی منزل از صاحب منزل

بعضی اوقات جهت کارگری به منزل مردم می روم و هنگام برگشت آنها به من هدیه می دهند من هدیه را قبول نمی کنم اما آنها خیلی اصرار می کنند تا آن را قبول کنم حکم این هدیه چیست ؟

احتیاط و تقوا در این است که هدیه را قبول نکند؛ زیرا رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ عبدالله بن اللُّتْبِیَّه رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ را برای جمع آوری زکات فرستادند؛ هنگام بازگشت گفتند: این اموال برای شماست و این را به من هدیه داده اند، رسول الله در جمع اصحاب سخنرانی نموده و فرمودند:

( أَفَلاَ قَعَدَ فِیْ بَیْتِ أَبِیْهِ أَوْ فِیْ بَیْتِ أُمِّهِ حَتَّی یَنْظُرَ أَیُهْدَی أِلَیهْ أَمْ لا؟! ) بخاری(2597)و مسلم (1832)

[پس چرا در منزل پدر و یا منزل مادرشان ننشستند که ببینند آیا به او هدیه داده می شود یا خیر؟!]

نوع تعبیر و بیان رسول الله صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ که فرمودند:( أَفَلاَ قَعَدَ فِیْ بَیْتِ أَبِیْهِ أَوْ فِیْ بَیْتِ أُمِّهِ) بیانگر سببی است که افرادی را که در مشاغل عمومی کار می کنند از پذیرفتن هدیه بر حذر می دارد. بنابراین اگر شما در منزل خود می نشستید به شما چیزی هدیه نمی دادند... احتیاط و تقوا در آن است که شما جز حقوقی که از طرف شرکت دریافت می کنید چیزی دیگر را قبول نکنید.

 شیخ ابن عثیمین- فتاوی للموظفین و العمال، ص(67، 68)

- فروش جنسی به قیمت بالاتر و برداشت مبلغ اضافی

در مغازه ای شاگرد هستم اگر جنسی را که 500 تومان قیمت دارد به 600 تومان بفروشم و 100 تومان برای خود بردرام حکمش چیست ؟

گرفتن چیزی از قیمت اجناس برای فروشنده جایز است؛ قیمت چه زیاد باشد چه کم به حساب صاحب جنس است، نه فروشنده. شاگرد مغازه در حکم امانت داری است که باید مبلغ دریافتی را از مشتریان گرفته و به صاحب مغازه تحویل دهد و جز حقوق یا پاداشی را که صاحب مغازه به او می دهد، برداشتن چیزی دیگر برای او حلال نیست، اما اگر صاحب مغازه و اجناس، به او چنین اجازه ای بدهد می تواند این کار را بکند. اما با این کار تجارتش آسیب می بیند؛ زیرا بر اثر گران فروشی مشتریان از او خرید نمی کنند و به سراغ  مغازه هایی می روند که اجناس را ارزانتر می فروشند در نتیجه درصد فروش پائین آمد. و بازار معامله کساد می شود.

شیخ ابن جبرین- الدرالثمین فی فتاوی الکفلاء و العاملین، ص(25) 

والله اعلم