" احکام معاملات خرید و فروش " (13)
- شرکت های هرمی
شخصی می خواهد در شرکتی شروع به کار کند و این شرکت نوعی شرکت هرمی میباشد یعنی شخص برای شروع به کار کردن باید یک برگه ای را به مبلغ 4 میلیون تومان بخرد و سپس دو نفر دیگر را معرفی کند که این برگه را بخرند و به ازای آن دو نفری که تعیین کرده است مبلغ یک میلیون تومان از شرکت می گیرد و آن دو نفر نیز اگر هر کدام دو نفر دیگر را بیاورند به ازای هر نفر پانصد هزار تومان به نفر اولی و آن دو نفر نیز تحویل می گیرد تا اینکه نفرات در یک مجموعه به 1500 نفر برسد که در این صورت نفر اول بازنشست می شود و تا مدت نود سال او را از لحاظ مادی تامین می کنند . اما اگر در همان ابتدا نتوانست دو نفر را وارد بازار کند 4 میلیون او از بین خواهد رفت و به حاسب شرکت تعلق می گیرد . خرید برگه نیز امتیازاتی را به دنبال دارد .
باید دانست که این معامله و روش درآمد نوعی قمار است، زیرا افراد شرکت کننده در این سیستم، پس از آنکه خرید کردند، ممکن است کسی را برای زیر مجموعه ی خویش نیابند و لذا بازنده شوند و پولی به دست نیاورد، و احتمال هم دارد که افرادی را بدست آورند و درعوض پولی هنگفت از شرکت بگیرند، درحالیکه خود برای خرید بلیط پول زیادی نپرداخته اند، یعنی مقدار پول داده شده به شرکت به ازای خرید بلیط، کمتر از میزان پولی است که ممکن است در آینده و طی چندین سال بگیرند.
بنابر این این معامله با توجه به امورات زیر حرام است:
الف) این معاملات بنوعی متضمن ربا هستند،یعنی ربای اضافه و ربا در قرض،و مشترک مبلغ کمی را می پردازدتا در عوض پول بزرگی را بدست آورد، و این معامله پول به پول است که در آن برابری وجود ندارد و همچنین تاخیر در معامله هم موجود است( این یکی از موارد ربا است یعنی پول در مقابل پول با اختلاف نه تساوی) و این همان ربای حرام است که با نصوص کتاب و سنت و اجماع اثبات شده است.
ب) این معامله مانند قمار است زیرا در آن مشترک نمی داند بالاخره موفق می شود که افراد لازم برای زیر مجموعه خود پیدا می کند یا خیر؟
ج) این معامله شامل خوردن اموال مشترکین به ناحق است زیرا آنکه از این معامله استفاده می کند شرکت است و قصد اعطای برگه هایی را به مشترکین دارند به جهت فریب آنها و این امر در نص قرآن بر تحریم آن وارد شده است:
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَأْکُلُواْ أَمْوَالَکُمْ بَیْنَکُمْ بِالْبَاطِلِ » نساء 29.
یعنی:اى کسانى که ایمان آوردهاید اموال همدیگر را به ناروا مخورید.
جدای از این، این سیستم درآمد در حقیقت مشابه با روش شرکتهای هرمی است که با پوست و نمایی جدید وارد عرصه شده اند و می دانیم که علمای بزرگوار هرگونه شرکت یا فعالیت را در چنین شرکتهایی ناجایز اعلام کرده و درآمد آنرا نیز حرام دانسته اند.
- خرید و فروش وسایلی که مروج منکرات هستند
هرنوع خرید و فروش وسایلی که مروج منکرات هستند – مانند لباسهایی با تصاویر زنان – یا امثال آنها، حرام است و فروش چنین وسائلی در حقیقت ترویج فساد و منکرات در جامعه است که بدون شک ترویج فساد حرام است.
- کاکردن کارمندان یا کارگران در اوقات اداری برای خود
کارکردن کارگران و کارمندان برای خود یا دیگران در اوقات اداری که می بایست در خدمت شرکت یا اداره خود باشند امری ناجایز است زیرا او تعهد داده تا به ازای فعالیت در شرکتی که در آن استخدام شده است به میزان ساعت اداری کار کند و بابت آن بازه ی زمانی حقوق بگیرد، بنابراین بر هیچ مسلمانی جایز نیست که تعهد خود را بشکند و از راه غیر مجاز درآمد دیگری کسب کند.
پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرمایند:
المسلمون على شروطهم»ترمذی (1352)
یعنی: مسلمانان برشروط خود هستند و موظف باجرا و مراعات آن می‌باشند.
البته اگر مدیر اداره یا شرکتی که کارمند را به استخدام آنها درآورده است – چنانکه اداره یا شرکت خصوصی باشد یعنی اداره تحت تملک اوست نه دولت – به کارمندان خود اجازه داد تا در وقت اداری جایی دیگر کار کنند تا حقوق دیگری علاوه بر حقوق شرکت بدست آورند، اینبار برای کارمند جایز است که علاوه بر شرکت خود در جای دیگری کار و درآمد داشته باشند. همچنین در غیر وقت اداری می تواند برای خود کارکند ، البته علما حتی در این اوقات نیز به کارمندان هشدار می دهند که نباید آنقدر کار کنند که خسته شوند و نتوانند برای شرکت خویش درست کار کنند!
والله اعلم