" احکام معاملات خرید و فروش " (7)
- استفاده از پول امانتی و کسب سود از آن
استفاده از پول امانتی و کسب سود از طریق آن حرام است زیرا امانت با قرض متفاوت است، هرگاه کسی پولی را به امانت به شما سپرد، باید آن امانت را نگهداری کنید و حق دخل و تصرف ندارید، مگر آنکه از صاحب آن پول امانتی اجازه گرفته باشید.
- مضاربه
این معامله را مضاربه گویند، در مضاربه، شخصی سرمایه ای را به شخص دیگری می سپارد تا او با آن سرمایه کسب و کار نماید و سپس سود حاصله را ما بین خود (بر طبق قرار داد اولیه) تقسیم نمایند. مثلا قرار می بندند که شخص سرمایه گذار 60 درصد سود و شخصی که سرمایه را تحویل گرفته و با آن کسب و کار می کند 40 درصد سود را بردارند. البته اگر احیانا ضرری در پی داشت، لازمست که هر دو در زیان وارده سهیم باشند.
اما اگر در هنگام عقد قرار داد میزان دقیق سود طرفین مشخص شود، این عمل جایز نیست و باعث اخلال شرعی در عمل مضاربه می شود ( مثلا بگوید من هر ماه به شما 170000 تومان می دهم که این اشتباه و حرام است ). باید توجه داشت که تعیین درصد سود جایز است اما تعیین کردن مقدار سود طرفین جایز نیست، یعنی جایز است که طرفین مقدار سود را به درصد مشخص کنند اما جایز نیست که مثلا به سرمایه گذار گفته شود که فلان مبلغ هر ماه عاید تو شود و فلان مبلغ نیز به تحویل گیرنده ی سرمایه تعلق بگیرد.
- گرفتن کارمزد توسط موسسات
اخذ چند درصد کارمزد توسط موسسات خیریه از کسانی که وام می گیرند تا حقوق کارمندان موسسه تامین شود حرام و ربا است حتی اگر کارمندان موسسه این موسسه را ایجاد کرده باشند باز هم جایز نیست که به این بهانه از وام گیرندگان چند درصد هزینه بگیرند و این کار ربا و حرام است و حرام خداوند با این روش ها حلال نمی شود .
- نحوه ی تامین کردن هزینه های بانک
اگر کارمزد بانکی حرام است، پس یک بانک چگونه هزینه های خود را تامین کند؟ بانک نیاز ندارد تا پول آب و برق یا حقوق کارمندانش را از کارمزد تامین کند، زیرا معمولا بانکها در پروژه های عظیم مشارکت می کنند که برای آنها سود هنگفتی دارد و لذا پول کارمندان یا آب و برق خود را از آن سود کلان پرداخت می کنند. و ازطرفی آنها از پولهایی که مردم در بانک بعنوان سپرده می گذارند منفعت بالایی می برند و لذا آنها قبلا با این منفعتها کارمزد خود را گرفته اند!
این برداشت نادرست است اگر گمان شود که راه درآمد بانک از طریق اخذ کارمزد و بهره ی وام تامین می شود، کسانی که با مسائل بانکداری و اقتصادی آشنایی دارند می دانند که فعالیت اصلی بانک، سرمایه گذاری در پروژه های بزرگ است و منبع درآمد آنها از همان راه است، و دیگر موارد دیگر فرعیات هستند.
از طرفی بالفرض گفته ی شما صحیح باشد، آیا این واقعیت، حرام خدا را حلال می کند؟ دلیل چیست؟ و مجتهدینی که حکم به حرام بودن هر نوع کارمزد و سود بانکی داده اند، این مسائل را در نظر داشته اند، ولی باز حکم به حرام بودن کارمزد و سود بانکی داده اند.
والله اعلم