الاعتصام
یک قربانی برای تمام اعضای خانواده کفایت می کند، هر اندازه که تعداشان زیاد باشد، یعنی اگر مثلا سرپرست خانواده یک گوسفندی را ذبح کند، گویا تمام آنها قربانی کرده باشند و همه در ثواب آن شریک اند.
صاحب کتاب "تحفة الأحوذی" (مبارکفوری) , ترمذی (1505) وابن ماجه (3147) , امام شوکانی در "نیل الاوطار" , علامه ابن عثیمین در شرح الممتع (5/275) , فتاوی اللجنة الدائمة" (11/408) , فتاوی اللجنة الدائمة" (11/404) .
- سن گوسفند قربانی
قوچ یا گوسفند نرینه، برای قربانی کردن یا عقیقه باید سن قابل قبولی داشته باشد، و مذاهب اهل سنت در سن آن بر دو رأی هستند : حنفیه و حنابله گفتند : شش ماه کامل کفایت می کند، و مالکیه گفتند : یکسال کامل قمری را پشت سر گذاشته و وارد سال دوم شده باشد، و شافعیه نیز گفتند : به یکسال کامل رسیده باشد، ولی اگر احیانا قبل از یک سالگی دندانهای پیشین آن افتاده باشد، کفایت می کند. نگاه کنید به : " الموسوعة الفقهیة " (5/82).
دلیل آنها و دلیل اختلاف بخاطر روایتی است که مسلم در صحیح خود آورده، که علماء در تفسیر الفاظ آن اختلاف نظر دارند، مسلم از جابر رضی الله عنه بصورت مرفوع روایت کرده : «لَا تَذْبَحُوا إِلَّا مُسِنَّةً، إِلَّا أَنْ یَعْسُرَ عَلَیْکُمْ، فَتَذْبَحُوا جَذَعَةً مِنَ الضَّأْنِ» مسلم (1963).
یعنی : «قربانی نکنید مگر مسنه را، مگر در صورتی که برایتان دشوار باشد؛ پس می توانید گوسفند جذعه را ذبح کنید».
فقهای مذاهب درباره دو لفظ "مسنه" و "جذع" اختلاف رأی دارند، جذعه آنگونه بود که فوقا ذکر کردیم، چون بر طبق حدیث مذکور، جذعه تنها در مورد گوسفند جایز است، حتی بز هم جایز نیست، لذا به ذکر سن گوسفند بسنده کردیم.
و اما مسنه در نزد حنفیه و حنابله : گوسفند و بز یک ساله، و گاو دوساله، و شتر پنج ساله.
و در نزد مالکیه : بزی که یکسال را تمام کرده باشد و وارد سال دوم شده باشد، گاوی که سه سال را کامل کرده باشد و وارد سال چهارم شود، و شتری که پنج سال را کامل کرده و داخل سال ششم شده است.
و در نزد شافعیه : گوسفند و گاوی که دو سال را کامل کرده باشند.
نگاه کنید به : "البدائع" (5 / 69)، و "حاشیه" ابن عابدین (5 / 211)، و "المغنی" (11 /99، 100)، "حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر" (2 / 119)، "المجموع" (8 / 394).
بعد از ذکر این اختلاف، باید گفت : ظاهر حدیث جابر رضی الله عنه بر آنست که قربانی کردن گوسفند جذعه فقط زمانی درست است که شخص توانایی مسنه را نداشته باشد، اما جمهور اهل علم گفتند : این برای استحباب است، یعنی مستحب است که جز در وقت عجز، جذعه قربانی نشود.
- قربانی حیوانات زیر صحیح نیست
قربانی کردن نهنگ یا اسب یا گوزن یا مرغ و خروس یا گاو وحشی و الاغ وحشی صحیح نیست، زیرا از جمله شروط صحت قربانی آنست که حیوان باید از چهارپایان اهلی (بهیمة الانعام) باشد و نر یا ماده بودنش مهم نیست . انعام عبارتند از : (شتر، گاو، گوسفند، و بز) به دلیل فرموده باری تعالی : « وَلِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَکًا لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَی مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الأَنْعَامِ » (حج 34). یعنی : « ما برای هر ملّتی (که پیش از شما به خدا ایمان داشته‌اند) قربانی را مقرّر کرده‌ایم، تا به نام خدا چهارپایان مواشی را ذبح کنند که خدا بدیشان عطاء نموده است».
انعام: اسمی است که بر شتر و گاو و گوسفند اطلاق می‌شود.
و از پیامبر صلی الله علیه وسلم و هیچیک از اصحابش نقل نشده که بغیر از بهیمة الانعام قربانی کرده باشند.
نگاه کنید به : "فتح القدیر" (9/97) .
امام نووی در"المجموع" (8/364-366) , امام ابن قدامه در "المغنی" (368) , علامه ابن عثیمین در رساله " أحکام الأضحیة والزکاة "
والله تعالی اعلم