" مسائلی در ارتباط با عید فطر و نماز عید "
1- از جمله اشتباهات و منکراتی که بعضی از مردم مسلمان در روز عید انجام می دهند، می توان به مهم ترین آنها اینگونه اشاره کرد :
1- اعتقاد به اینکه شب عید را با عبادت احیاء کرد.
خلاصه اینکه تخصیص شب عید برای احیاء کردن نیاز به دلیل صحیح از کتاب و سنت دارد که چیزی در این باره وارد نشده است، بجز برای دهه آخر رمضان، اما اگر کسی عادت دارد که در بیشتر شبها به عبادت بپردازد، برای او ایرادی ندارد که در شب اعیاد هم بپا خیزد بدون آنکه معتقد باشد که این عمل سنت است یا فضیلت خاصی دارد.
2- رفتن برای زیارت قبر نزدیکان در قبرستان در روز عید فطر و قربان .
3- ترک جماعت مسجد به دلیل رفتن به مهمانی و تفریح .
4- اختلاط زنان و مردان در مصلی و خیابان، و ایجاد مزاحمت بعضی از مردها برای زنان.
5- بیرون رفتن زنان به محیط خارج خانه درحالی که خود را معطر ساخته اند.
6- گوش سپردن به موسیقی.
2- امام ابن قدامه گفته است که: «تعجیل در نماز عید قربان سنت است تا وقت برای قربانی‌کردن فراخ باشد و تاخیر در نماز عید فطر سنت است تا وقت برای پرداخت زکات فطریه فراخ باشد، و دراین باره خلافی را سراغ ندارم». بنقل از : "فقه السنة". همچنین می توانید به کتب فقهی زیر مراجعه کنید:
"حاشیه ابن عابدین" (1/583) و "الدسوقی" (1/396) و "کشاف القناع" (2/50).
3- بر طبق رأی جمهور علما (حنفیه و مالکیه و حنابله) وقت نماز عیدین همان وقت نماز ضحی (چاشت) است، یعنی شروع آن از اندکی بعد از طلوع آفتاب است و با زوال خورشید از وسط آسمان به پایان می رسد.
4- نماز عیدین (فطر و قربان) نه اذان دارند و نه اقامه، به دلیل حدیث ابن عباس و جابر بن عبدالله رضی الله عنهما که گفتند: «لَمْ یَکُنْ یُؤَذَّنُ یَوْمَ الْفِطْرِ وَلا یَوْمَ الأَضْحَی». (بخاری:960)
یعنی: روز های عید فطر و عید قربان، برای نماز عید، اذان گفته نمیشد.
5- و اما گفتن عبارت «الصلاة جامعة» در هنگام برپایی نماز عید در سنت وارد نشده و بدعت می باشد. امام ابن قیم رحمه الله می گوید: «وقتی پیامبر صلی الله علیه وسلم به مصلی می رسیدند نماز را برپا می کردند بدون اذان و اقامه، و بدون آنکه گفته شود: الصلاة جامعة، و سنت آنست که هیچیک از آنها خوانده نشود». بنقل از: "فقه السنة".
6- تکبیرگفتن در ایام عید فطر و عید قربان سنت است، چنانکه درباره عید فطر خداوند متعال فرموده: « وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّةَ وَلِتُکَبِّرُواْ اللّهَ عَلَی مَا هَدَاکُمْ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ» [البقرة: 185]. «و تا اینکه شمار روزهای یک ماه را تکمیل‌کنید وبپاس اینکه خداوند شما را هدایت کرده است او را تکبیرگویید و باشدکه شما سپاسگزار او باشید».
صیغه های تکبیر هم بصورت زیر است که هر دو جایز هستند :
«الله أکبر ، الله أکبر ، لا إله إلا الله ، والله أکبر ، الله أکبر ، ولله الحمد»
«الله أکبر، الله أکبر، الله أکبر، لا إله إلا الله . والله أکبر ، الله أکبر ، ولله الحمد»
7- گفتن این تکبیر برای زنان و مردان، چه در مسجد یا کوچه و بازار یا منازل جایز و بلکه سنت است، تنها باید زنان با صدای خفی تکبیر بگویند بگونه ایکه فقط خودشان صدای خویش را بشنوند، اما برای مردها سنت است که با صدای بلندتری تکبیر گویند، زیرا زنان مامور شدند که صدای خویش را پایین آورند، برای همین پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «التَّسْبِیحُ لِلرِّجَالِ وَالتَّصْفِیقُ لِلنِّسَاءِ». بخاری؛ باب التصفیق للنساء.
یعنی: « سبحان الله گفتن برای مردان است و دست بهم‌زدن (در نماز) برای زنان است».
8- سنت نبوی بر آن است که در جمعه ابتدا دو خطبه می خوانند و بعد دو رکعت نماز به جماعت اداء می شود، ولی در عیدین عکس آن سنت است، یعنی ابتدا دو رکعت نماز و بعدا خطبه (یک یا دو خطبه) خوانده می شود.
9- بر طبق رأی راجح اگر نگوییم که نماز عید فطر و قربان واجب عینی است، حداقل آن اینست که این نماز واجب کفایی می باشد، یعنی اگر گروهی از مسلمانان این نماز را اداء کنند دیگر از دوش بقیه ساقط می شود.
فتوای انجمن دایم پژوهشهای علمی و افتا (8/248).
10- نماز عید در حق زن واجب نیست؛ بلکه سنت است و باید آنرا در عیدگاه همراه با امام بخواند، و پیامبر صلی الله علیه وسلم زنان را دستور داد تا نماز عید را همراه با امام در مصلی بخوانند.
فتوای انجمن دایم پژوهشهای علمی و افتا (8/248).
11- کسی که تا وقت نماز ظهر نداند آنروز عید بوده است، در این حالت برای او جایز است که در روز دوم بعد از طلوع خورشید نماز عید را قضا کند حال چه عید فطر باشد یا عید قربان، و این رأی جمهور علمای حنفیه و شافعیه و حنابله است.
الله تعالی در عید احکام زیادی مقرر نموده که به مواردی اشاره می شود:
اول: گفتن تکبیر در شب عید رمضان مستحب است. این تکبیرات از غروب آفتابِ آخرین روز از رمضان شروع می شود و تا حضور امام به نمازهای عید ادامه می یابد.
دوم : خوردن چند عدد خرما قبل از رفتن به عیدگاه. زیرا رسول الله صَلَّی اللَّهِ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ روز عید فطر تا چند دانه خرما نمی خورد به عیدگاه نمی رفت و در خوردن آنها عدد فرد را رعایت می کرد. بخاری 953
سوم : کسی که به نماز عید می رود بهترین لباسش را بپوشد، این حکم برای مردان است، و زنان که به عیدگاه می روند، نباید لباس زیبا بپوشند. چون رسول الله صَلَّی اللَّهِ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فرموده است:[ وَلْیَخْرُجْنَ تَفِلات ] أبوداود (565)
(زنان باید با لباس عادی و معمولی به عیدگاه بروند)
بنابراین بر زنان حرام است که عطر و خوشبویی بزنند و به عیدگاه بروند.
چهارم : برخی از علما گفته اند: مستحب است که انسان برای نماز عید غسل کند و همین امر از برخی اسلاف و علمای گذشته روایت شده است. پس غسل کردن به خاطر اجتماع مردم همان گونه که برای جمعه ثابت است برای عید نیز مستحب است.
پنجم : خواندن نماز عید است که مسلمانان به مشروعیت و خواندن نماز عید اجماع نموده اند .
ششم : هرگاه جمعه و عید در یک روز با هم جمع شوند، هر دو در وقتشان برگزار می شوند، کما این که ظاهر حدیث نعمان بن بشیر رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ که در صحیح مسلم روایت شده برهمین موضوع دلالت می کند. مسلم (878)
لیکن کسی که در نماز عید شرکت کرده است، اگر بخواهد می تواند به نماز جمعه برود و اگر بخواهد می تواند نماز ظهر را بخواند و در نماز جمعه شرکت نکند.
هفتم : یکی دیگر از احکام نماز عید در نزد بسیاری از علما این است که هرگاه انسان قبل از حضور امام به عیدگاه می رود باید بنشیند و از خواندن هر نوع نمازی خودداری کند؛ چون ثابت شده است که رسول الله صَلَّی اللَّهِ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ نماز عید را دو رکعت خوانده و قبل و بعد از آن هیچ نماز دیگری نخوانده است. بخاری (964) و مسلم (884)
البته بعضی از علما گفته اند که اگر انسان قبل از حضور امام به عیدگاه برود باید دو رکعت نماز بخواند. چون عیدگاه در حکم مسجد است و به همین علت زنان قاعده از حضور در آنجا منع شده اند و از این رهگذر است که عید گاه نیز شامل این حدیث داخل است.[ إِذَا دَخَلَ أَحَدُکُمْ الْمَسْجِدَ فَلَا یَجْلِسْ حَتَّی یُصَلِّیَ رَکْعَتَیْنِ] بخاری (1163،444) ومسلم (714)
«هرگاه یکی از شما به مسجد آمد تا دو رکعت نخوانده است نباید بنشیند»
لذا اگر کسی در عیدگاه، تحیة المسجد بخواند از او ایرادی نمی گیریم و اگر کسی هم نخواند بر او ایرادی نیست.
هشتم : در روز عید فطر، ادای زکات فطر فرض است. رسول الله صَلَّی اللَّهِ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ دستور داده که زکات فطر باید قبل از نماز عید داده شود. بخاری(1509) ومسلم(986)
نهم : مردم در این روز به یکدیگر تبریک و شاد باش بگویند. متأسفانه امروزه مردم مسائل زیادی را در روز عید انجام می دهند که برخلاف شرع است، برخی از مردان که به خانه ی اقوام و دوستانشان می روند، با زنان نامحرم مصافحه می کنند. برخی از مردم را مشاهده می کنیم که از کسانی که از مصافحه با زن نامحرم خودداری می کنند، اظهار انزجار و نفرت می کنند واقعاً اینها ستمگرند نه آن کسی که از مصافحه با زن نامحرم خودداری می کند همین افراد مرتکب قطع صله ی رحم می شوند، نه آن کسی که با زنان نامحرم مصافحه نمی کند.
دهم : برخی از مردم عادت دارند که در روز عید به گورستانها می روند و به اهل قبور تبریک و شاد باش می گویند در حالی که اهل قبور نیازی به تبریک ندارند چون آنها نه روزه بوده اند و نه به شب زنده داری پرداخته اند.
رفتن به زیارت گورستان نباید به روز عید، یا روز جمعه و یا هر روز دیگری اختصاص یابد.
یازدهم : کسی که به نماز عید می رود برایش سنت است که مسیر رفتنش را از مسیر برگشتنش جدا کند. بخاری 986
شیخ ابن عثیمین – مجموع فتاوا و رسائل(16/216)
و من الله توفیق
والله تعالی اعلم