" فطریه و احکام آن بر اساس منهج قران و سنت "
1-بر طبق حدیث پیامبر صلی الله علیه وسلم زکات فطر به عنوان پاک کننده‌ی روزه دار از سخنان بیهوده و دشنام، و بعنوان رزق و خوراکی برای مساکین واجب کرده است. أبو داود (1609)
2- زکات فطر چون زکات سرانه است، یعنی بر عموم مسلمانان (مرد، زن، پیر، جوان، بالغ، نابالغ، نوزاد، آزاد، برده، غنی، فقیر، مسکین) واجب است لذا جمهور اهل علم از جمله ائمه اربعه معتقدند که زکات فطر بر هر مسلمانی واجب است حتی اگر رمضان را روزه نبوده باشد . " امام ابن باز رحمه الله (الفتاوى 14/197) "
3- فقیری از دادن زکات فطر معاف است که غذای شب و روز عید را نداشته باشد.
4- علمای مذاهب اهل سنت اتفاق نظر دارند که دادن زکات فرض – از جمله زکات فطریه – به افرادی که نفقه آنها بر شخص زکات دهنده واجب باشد، جایز نیست. و از جمله کسانی که نفقه آنها واجب است؛ والدین و فرزندان هستند.
5- زکات فطر بر هر مسلمانی واجب است، هم بر خودش و هم بر کسانی که مسئول نفقه آنهاست .
6- تقریبا اکثر علما فرموده اند که پرداخت پول بجای طعام بعنوان زکات فطر صحیح نیست و این رای امام شافعی امام مالک و امام احمد بن حنبل رحمة الله علیهم می باشد اما بعضی از علما قائل به جواز می باشند . به عبارتی دادن طعام رایج بهتر و اولی تر است زیرا در متن احادیث هم طعام ذکر شده است و رای جمهور علما نیز بر طعام می باشد .
7- مقدار فطریه یک صاع است یعنی تقریبا سه کیلوگرم از طعام رایج و نمی توان به جای سه کیلو از طعام رایج , سه نوع طعام و از هر کدام یک کیلو داد .
8- زکات فطر به فقرای مسلمانان داده می شود به آنهایی که در شهر زکات دهنده هستند . البته جایز است آنرا به فقرای دیگر شهرها که نیاز بیشتری دارند فرستاد .
9- باید توجه کرد که زکات فطریه نصاب مال ندارد تا اینکه بخواهیم نصاب آنرا تعیین کنیم، چرا که زکات سرفطره بر هر مسلمانی که توانایی تامین خوراک یک شبانه روز خود را داشته باشد، واجب است، و سرپرست خانوار باید زکات فطر تمام کسانی را که خرج و نفقه آن ها بر عهده اوست اعم از زن و فرزندان و خدمتکارانی که او سرپرستی اموالشان را بر عهده دارد باید در صورت توانایی بپردازد .
10- فطریه مهمانان شب و روز عید بر صاحبخانه نیست و همچنین فطریه کسانی که در طول ماه مبارک رمضان در منزل کسی زندگی می‌کنند با اینکه غذای سحری و افطاری نیز تناول می‌کنند، مگر از باب فضیلت و احسان بجای آنها پرداخت کند.
11- پرداخت زکات فطریه بعد از نماز عید جایز نیست بدلیل حدیث ابن عباس رضی الله عنه . اگر به صورت عمدی بعد از نماز عید پرداخت شود مرتکب گناه شده است و باید توبه کند، زیرا تاخیر در پرداخت زکات حرام است مگر آنکه فرد برای تاخییر خود عذر داشته باشد، مثلا به صورت ناگهانی خبر آمدن عید بیاید، و برای شخص ممکن نباشد که قبل از نماز عید زکات دهد، یا آنکه انسان در بیابان باشد و طعامی نزد او نباشد . پیامبر صلی الله علیه وسلم زکات فطر را به عنوان پاک‌کننده روزه‌دار از سخنان بیهوده و دشنام و بعنوان رزق و خوراکی برای مساکین واجب کرده است، پس هر کس قبل از نماز (عید) آن را بپردازد، آن قبول است و هر کس بعد از نماز عید آن را بدهد صدقه‌ای همچون (سایر) صدقات است. (به عنوان زکات فطر محسوب نمی‌شود) . بنابراین اگر شخص تا بعد از نماز عید فطریه خود را نداده باشد ( چه معذور باشد و چه نباشد) باید بعد از نماز فطریه را بدهد زیرا در ذمه ی او باقی است .
12- در ارتباط با میزان زکات فطر شیخ ابن باز رحمه الله می گوید: واجب در این مورد یک صاع از خوراکی های رایج در هر شهری است و هرصاع تقریبا 3کیلوگرم است .
13- زکات فطر به همان اصنافی که استحقاق زکات را دارند باید پرداخت شود چنان که آیه 60 سوره توبه به آن ناطق است :
«صدقات تنها به 1. تهیدستان 2. بینوایان 3. متصدیان [گردآوری و پخش] آن 4. کسانی که دلشان به دست آورده می‌شود(تازه مسلمان شده اند) 5. در [راه آزادی] بردگان 6. وامداران(بدهکاران) 7. به مجاهدین فی سبیل الله و به 8. در راه مانده اختصاص دارد. [این] به عنوان فریضه از جانب خداست و خدا دانای حکیم است». بر طبق حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بهتر است که این زکات به فقرا و مساکین داده شود . (صحیح سنن ابن ماجه1480- ابو داوود1594)
14- قوت غالب باید از دانه سالم بی‌عیب باشد، بنابراین اگر طعام رایج برنج باشد این برنج نباید کرم زده و یا شکسته و خورده شده باشد یا آرد برنج گرچه به مصرف می‌رسد جایز نیست .
15- اگر مؤسسه یا افرادی متعهد گردند که فطریة مردم را به طریق نقد عادلانه و کارشناسی شده جمع‌آوری نمایند و سپس بر اساس مقررات فقهی اقدام به خرید قوت غالب شهر نمایند و وکالت در خرید قوت و توزیع آن داشته باشند، بلامانع می‌باشد .
16- اگر سرپرست خانواده‌ای نتواند زکات فطر تمام اعضای خانواده‌اش را بدهد، از مقداری که موجود است فطریه افرادی را که به ترتیب ذکر می‌شود، می‌پردازد:
خودش، همسرش، کوچک‌ترین فرزندش، پدرش، مادرش، و سپس فرزندان بزرگ‌تر تا هر جا که برسد و کفایت کند.
17- فطریه را می توان در روزهای 27 , 28 و 29 رمضان و شب عید و صبح عید قبل از نماز پرداخت کرد .
18- فقیر می تواند فردی را درگرفتن زکات وکیل کند .
19- دعای معینی که به هنگام دادن زکات فطر باید گفته شود موجود نیست .
20- اصل اینست که زکات خادمه ی منزل برخودش واجب است ولی اگر اهل خانه زکات فطر او را بدهند مشکلی ندارد .
21- دادن زکات فطر به غیر مسلمانان جایز نیست بلکه فقط به مسلمانان تعلق می گیرد و آنهم مسلمانانی که ذکر گردید .
22- کسی که زکات فطریه به او تعلق می گیرد این اجازه را دارد که آن را بفروشد و در این امر اختیار با خود شخص است .
23- اگر زن طلاق داده شده باشد مادامیکه هنوز دوران عده او به انتهاء نرسیده باشد، در آنصورت هنوز نفقه و فطریه ی وی بر عهده شوهرش است .
منابع :
4- کتاب "المدونة" (1/344) از کتب مالکیه و امام شافعی در "الأم" (2/87) و ابن قدامه "المغنی" (2/509) حنبلی و امام ابن منذر در "الإجماع" (1/48) 5- "المجموع" (6 / 113) ، و "تلخیص الحبیر" (2 / 771) و فتاوی اللجنة الدائمة للإفتاء " (9 / 367) 6- (فقه السنه ابو مالک بن السید سالم؛ج2،ص84)شیخ ابن باز رحمه الله (الفتاوى14/32) و محمد بن صالح العثیمین (الفتاوى18/265)
7- "المجموع" (6/98-99)، "مغنی المحتاج" (2/118) ، "تحفة المحتاج" (3/323) 8- "اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء".
11- ابوداو د (1594). (فقه السنة للنساء، ص 323) و ("نیل الأوطار" (4/218)) . "اللجنة الدائمة للإفتاء" (9/386). 12- شیخ ابن باز رحمه الله (الفتاوى14/203) 15- منهاج الطالبین امام نووی رحمه الله (مبحث زکات) و فقه السنه سید سابق(مبحث زکات) 17- شیخ بن باز رحمه الله (الفتاوى14/33) 18- شیخ بن عثیمین رحمه الله (الفتاوى18/268) 19- (اللنجنة الدائمة9/387) 20- مجموع الفتاوی شیخ بن عثیمین رحمه الله 21- شیخ بن عثیمین رحمه الله (الفتاوى18/285) 22- (اللجنةالدائمة9/380) 23- امام نووی در " المجموع " (6 / 74) .
" فطریه به مانند سجده ی سهو نماز که جبران کننده ی نقصان نماز است نقصان روزه را واجب می کند "
والله تعالی اعلم