(سوال) دلیل و حکمت روزه گرفتن چیست؟
(جواب) الحمدلله مسلمان هستیم و بزرگترین دلیل و حکمت روزه گرفتن، فرمان الله تعالی بر بندگانش است،چنانکه می فرمایند:
« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»(بقره 183)
یعنی: ای افرادی که ایمان آورده اید! روزه بر شما واجب شده، همانگونه که بر کسانی که قبل از شما بودند واجب شد؛ تا پرهیزکار شوید.
و شکی نیست که الله تعالی از روی عبث حکم نمی دهد و الله سبحانه و تعالی از جهل منزه است. و تمامی احکام الهی براساس فطرت بشری صادر شده اند که هم منافع دنیایی دارند و هم موجبات رضایت الله تعالی را در بردارد.
هر انسان عاقلی که می‌خواهد از نقصان تولید ناشی از روزه، سخن بگوید، می‌باید تمامی فواید و مصالح مادّی یا معنوی کوتاه مدت یا بلند مدّتی که روزه برای او یا دیگری به همراه دارد، در ترازوی بررسی و تحلیل قرار دهد. در این صورت، بطور قطع، مُحاسبه و ارزیابی، مختلف خواهد بود.
حتّی در زمینة تولید، باید بدانیم که اگر روزه به معنای حقیقی خود، انجام شود، شخص روزه‌دار، اخلاص در عمل و پرهیز از فریب و کذب و نیرنگ را می‌آموزد و روشن است که تمامی اینها به مصلحت تولید است و آثاری مُثبَت است که در طی سال یا طول عمر، ادامه پیدا می‌کُنَد. یکی از نکات جالب در این زمینه، داستانی است که یکی از برادران برای من تعریف کرد به این صورت که کارفرمایی اسپانیایی به کارگران غربی خود که روزه می‌گرفتند و نماز می‌خواندند، خوشامد می‌گُفت و آنها را به روزه‌داری تشویق می‌کرد و نسبت به فراهم نمودن خوراکِ افطار و سحری آنها عنایت می‌نمود زیرا از نظر جدّیت در کار و امانتداری در آنها چیزهایی دیده بود که در مسلمانان لاأُبالی، یافت نمی شد.
یکی از نامهای مبارک خدواند ، حکیم است و حکیم به کسی گفته می‌شود که متصف به حکمت و دانایی باشد و حکمت نیز یعنی محکم‌کاری و انجام دادن امورات به طور شایسته و در جای ویژه‌ی خود؛ بنابر این می‌فهمیم که هر آن‌چه که خداوند آفریده و یا تشریع نموده حاوی حکمتی رسا است و در نهایت اتقان می‌باشد.
و روزه‌ای که خداوند تشریع نموده و بر بندگانش واجب گردانده است، حاوی حکمت و فواید زیادی می‌باشد که به پاره‌ای از آنان اشاره می‌نماییم:
(1) از جمله حکمت و فلسفه‌های روزه این است که بنده با دوری از علاقه‌مندی‌هایی همچون: خوردن، نوشیدن و همبستری با همسر به نیت کسب رضایت خداوند و رسیدن به بهشت ابدی، به الله متعال نزدیک می‌شود و با این کار اعلام می‌دارد که محبوبات و علاقه‌مندی‌های الهی را بر محبوبات خود ترجیح داده و قیامت را بر دنیا بر می‌گزیند.
(2) و از جمله حکمت‌های روزه این است که روزه انسان را به تقوی می‌رساند، خداوندمی‌فرماید: « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیَامُ کَمَا کُتِبَ عَلَی الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»(بقره 183)
(ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بر شما روزه واجب شده است، همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بوده‌اند واجب بوده است، تا باشد که پرهیزگار شوید).
روزه‌دار وظیفه دارد که تقوای الهی (پیروی از مأمورات و پرهیز از منهیات) را کسب نماید، و این هدف اصلی از روزه است و خداوند نمی‌خواهد با منع خوردن، نوشیدن و همبستری انسان روزه‌گیر را تعذیب نماید، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود:
«من لم یدع قول الزور والعمل به والجهل فلیس لله حاجة فی أن یدع طعامه وشرابه».
(هر کس (در ماه رمضان) سخن دروغ و عمل به آنرا ترک نکند، خداوند نیازی به ترک غذا و نوشیدنی از جانب وی ندارد.) بخاری آنرا روایت کرده است.
در صورتی که روزه‌دار طبق آیه و حدیث فوق عمل نماید، روزه نفس و روان وی را تربیت کرده و اخلاق و رفتارش را مهذب می‌نماید و با سپری شدن رمضان آثاری عمیق بر روان، اخلاق و رفتارش به جای می‌ماند.
(3) و از جمله حکمت‌های روزه این است که ثروتمندان ارزش نعمت الهی (ثروت) را درمی‌یابند، نظر به اینکه بسیار آسان به خواسته‌های نفسانی خود اعم از خوردن، نوشیدن و همبستری با همسرشان دست می‌یابند و هر آن‌چه که خداوند برای آنان مباح گردانده و در سرنوشتشان ثبت نموده، در دسترس شان قرار می‌گیرد، پس با روزه‌ی رمضان خداوند را در برابر نعمتهایش شکر می‌نماید و به یاد تهیدستانی می‌افتد که همانند وی زندگی مرفهی را ندارند، از این‌رو با بخشش صدقه و احسان بر آنان مهربانی می‌ورزد. بنابراین باز هم نفع روزه به خود انسان ها بر می گردد .
(4) و یکی دیگر از فلسفه‌های روزه، تمرین برای کنترل نفس و راهنمایی آن به سوی آن‌چه مایه‌ی خیر و سعادت وی در دنیا و آخرت می‌شود و او را از خصایص و ویژگی‌هایی دور می‌سازد که او را به انسانی حیوان صفت تبدیل می‌نمایند و توان دفاع از نفس خود در برابر لذایذ و شهوت‌های زودگذر را از دست می‌دهد. انسان مسلمان نفس سرکشش را در آن پرورش می‌دهد و برای مدتی آن را از لذایذ و شهوات مباح باز می‌دارد.
و از جمله حکمت‌های روزه، فایده‌های سلامتی ناشی از کم‌خوری و آرام شدن دستگاه گوارش برای مدت زمانی معین و بر کندن پاره‌ای از فضولات و رطوبات مضر برای جسم انسان و ... می‌باشد.
لذا عبادت روزه که جدا از منفعتهای جسمی و بدنی آن برای انسانها، موجب می شود تا ثروتمندان از حس و حال و نیاز فقرا آگاه شوند، و آنها را وادارد تا اینکه به فکر فقرا و مستمندان باشند و از مالی که خدا به آنها به فضل خویش عطا فرموده ببخشند و فقرای جامعه را یاری رسانند و با آنها همدردی کنند، و بدون شک ریشه کن شدن فقر موجب ریشه کن شدن فساد و نا امنی هم خواهد شد..
پس هر عبادتی که خداوند متعال برای انسانها تشریع فرموده، مستقیما به نفع انسانها است و این ما انسان ها هستیم که به عبادت نیاز داریم و الله متعال از عبادت ما بی نیاز است و عبادات ما موجب سعادت دنیوی و اخروی ما می شود، بنابراین عبادت نعمت است؟! نعمتی که انسان با انجام آن زندگی خود را سروسامان می دهد و دنیایش را آباد می سازد و روحش را پرورش می دهد تا به کرامت انسانی خود برسد و ضامن خوشبختی او در دنیا و قیامت گردد.
اینها نمونه ای کوچک از فواید روزه و حکمت های آن است . توصیه می شود به دو مقاله در این ارتباط در سایت نوار اسلام (Islamtape.Com) مراجعه نمایید:
مقاله در مورد :" فواید طبی و معنوی روزه "
مقاله در مورد:" ثواب ها و فواید روزه "
والله تعالی اعلم