" رمضان و احکام آن " (قسمت پایانی)
251- دیالیز سبب باطل گشتن روزه می گردد .
فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی و افتا (10/189- 191)
252- برای شروع و پایان رمضان رؤیت هلال ملاک است و اگر کسی 28 روز از رمضان را در غیر از شهر خود کامل کرده است و سپس هلال شوال رویت شود باید با مردم شهری که او در آنجا مسافر است عید نماید . به عبارتی این شخص چون رمضان را در شهر خودش شروع نموده است ایام روزه اش از همان زمان شروع می شود و بر او واجب است که همراه مردم شهری که در آنجا مسافرت نموده عید نماید. چون هلال را مشاهده کرده است، بنابراین شخص مذکور باید روزه اش را خورده، همراه مردم آن شهر نماز عید بخواند و قضای روزه ی باقیمانده اش را ادا کند،- یعنی فقط یک روز قضایی آورد تا 29 روز کامل باشد- زیرا ماه گاهی 29 و گاهی30 روز می شود. ایشان 29 روز را با قضایی تکمیل کنند.
فتاوای انجمن دایمی مباحث علمی وافتا(10/128)
253- شنا یا بازی در دریا روزه را فاسد نمی کند و مکروه هم نیست، زیرا هیچ دلیلی بر فاسد شدن یا کراهت شنا برای روزه دار در شریعت وارد نشده است، و اصل بر حلال بودن است مگر آنکه دلیلی بر تحریم یا کراهیت وارد شود. فقط بعضی از علما گفته اند که مکروه است به این دلیل که ممکن است ندانسته اندکی آب وارد حلق روزه دار شود.
ولی به هر حال به دلیل عدم ورود هرگونه نصی درباره ممنوع بودن شنا برای روزه دار، نمی توان حکم به حرام یا مکروه بودن شنا برای روزه دار کرد، فقط باید مواظب باشد که در وقت شنا، آبی وارد جوف (حلق) او نشود.
"فتاوى اللجنة الدائمة" (10/282) ."
254- اگر کسی نداند که نزدیکی با همسر در رمضان موجب باطل شدن روزه است و حکم آنرا (کفاره دادن) را هم نداند، در اینصورت بر او کفاره ای لازم نیست و حتی لازم نیست تا آنروزش را قضاء کند.
255- اگر کسی بداند که مقاربت در روز رمضان حرام است، ولی از کفاره دادن آن اطلاع نداشته باشد، بر او کفاره دادن واجب است.
256- اگر همسر مخالفت کند و به شوهرش یادآور شود که نزدیکی در رمضان حرام است، ولی شوهرش وی را مجبور کند و زن علی رغم میل باطنی اش مجبور به آن عمل شد درحالیکه قلباً موافق نبوده و حتی بر وی اجبار صورت گرفته، در آنصورت کفاره از دوش زن ساقط می شود ولی باید یک روز را بعد از رمضان قضاء کند اما مرد باید کفاره شصت روز روزه گرفتن را به جای آورد .
257- بیماری قند یا دیابت از جمله امراض مزمن محسوب می شود که بر انجام بعضی از عبادات تاثیر می گذارد؛ اللخصوص بر روزه، چرا که روزه انسان را در طول روز از خوردن و آشامیدن منع می کند، و افراد مبتلا به دیابت در طول روز نیاز به نوشیدن مقدار زیادی آب در اوقات متعدد دارند. همچنین نیاز دارند تا مقداری غذا را در وعده های غذایی کوچک میل کنند، و تشنگی شدید گاهی موجب افزایش بیماری می گردد و ممکن است عوارض جدی دربر داشته باشد.
و خداوند متعال به مریض و بیمار رخصت داده تا در هنگام بیماری اش روزه رمضان را نگیرد، چنانکه فرمودند: «وَمَنْ کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلَا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ» البقرة/185. یعنی: و آن کس که بیمار یا در سفر است، روزهاى دیگرى را به جاى آن، روزه بگیرد، خداوند، آسانی بر شما را مى خواهد، نه سختی بر شما را..
اما با این وجود هر بیمار دیابتی نمی تواند بخاطر داشتن بیماری قند روزه نگیرد، چرا که دیابت به سه نوع تقسیم می شود:
گروه اول: کسانی که دیابت دارند اما می توانند با یک برنامه منظم – مانند تمرینهای ورزشی یا رژیم غذائی - بر بیماری خود مسلط شوند و آنرا کنترل نمایند، این دیابت از نوع خفیف است و آنها بایستی روزه بگیرند، چرا که ترسی بر آنها نیست که روزه گرفتن سلامتی آنها را تهدید کند.
گروه دوم: بیمارانی که برای آنها داروهایی همراه با یک برنامه غذایی مشخص تجویز می شود تا مقدار قند خون را کاهش دهند.
بیماران این گروه دو نوع هستند:
1- نوعی که لازمست در طول روز فقط یکبار دارو میل کنند، این بیماران باید روزه بگیرند، زیرا آنها می توانند داروی خود را در فاصله بین مغرب تا قبل از اذان صبح قرار دهند.
2- نوعی که لازمست در طول روز دو یا سه بار قرص مصرف کند، در اینحالت اگر امکان آن وجود داشته باشد که مصرف آن قرصها به بعد از اذان مغرب و قبل از اذان صبح منقل شود، بدون آنکه زیانی جدی بر بیمار وارد شود، پس باید روزه اش را بگیرد، ولی اگر تاخیر در خوردن آن قرص ها موجب زیان جدی می شود، او می تواند روزه نگیرد و در عوض در وقت مناسبی بعد از رمضان که مشکل بیماریش خفیف گردد، آن روزها را قضاء کند.
برای تشخیص این موضوع که آیا تاخیر در مصرف دارو و قرص زیان آور نیست، لازمست یک پزشک متخصص مسلمان عادل نظر بدهد.
گروه سوم: بیمارانی که مجبور هستند برای کنترل قند خون خود، در طول روز یک یا دو بار و یا حتی بیشتر انسولین تزریق کنند.
اگر این بیماران با تزریق آمپول انسولین از خوردن قرص و دیگر داروها در طول روز بی نیاز می گردند، پس باید روزه بگیرند، زیرا تزریق آمپول انسولین باعث باطل شدن روزه نمی شود. اگر چه اگر امکانش بود بهتر است که تزریق را برای شب بگذارند اما اگر نمی توانستند و سختی بر آنها بود هیچگونه مشکلی ندارد زیرا دین ما دین آسانی است .
("اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء" 10 / 252.)
اما اگر نیاز دارند که بعد از تزریق انسولین، حتما غذا و آب نیز بخورند و بیاشامند، پس می تواند روزه نگیرد، در عوض در وقت مناسبی روزه ی خود را قضاء کند که مشکل او خفیف تر شده باشد.
نکته: آن دسته از بیماران دیابتی که بر اساس تقسیم بندی فوق مشمول رخصت می شوند، لازمست تا بعد از رمضان در فرصت مناسبی که اوضاع بیماری آنها خفیف تر می شود، روزه خود را قضاء کنند. اما اگر بیماری آنها تا آخر عمر از حالت شدید به خفیف کاهش نمی یابد و همواره مشمول رخصت نگرفتن روزه می مانند، در آنصورت نیازی نیست تا روزه های رمضان را قضاء کنند، کافیست تا بجای هر روز از رمضان، یک نفر فقیر یا مسکین را غذا بدهند، از همان غذایی که خود می خورند به او نیز بدهند، به دلیل فرموده الله تعالی:
« فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُ مِسْکِینٍ فَمَن تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَّهُ وَأَن تَصُومُواْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ» (بقره 184).
یعنی: و هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد) و بر کسانى که روزه براى آنها طاقتفرساست؛ (همچون بیماران مزمن، و پیرمردان و پیرزنان ناتوان) لازم است فدیه بدهند: مسکینى را اطعام کنند؛ و کسى که کارِ خیرى انجام دهد، براى او بهتر است؛ و روزه گرفتن براى شما بهتر است اگر بدانید.
و می توانند سی نفر مسکین را به خوردن غذا دعوت کنند و فدیه یک ماه را همزمان و یا در عرض چند دفعه بدهند.
در پایان از الله سبحانه و تعالی خواهان شفای عاجل و کامل برای همه بیماران هستیم و رحمت و مغفرت را در این ماه پر برکت خواستاریم .
آمین یا رب العالمین .
والله تعالی اعلم