" رمضان و احکام آن " (7)
51- ملاک و معیار در افطار؛ به مکانی هست که روزه دار در هنگام غروب خورشید در آنجا به سر می برد، و اختلاف و فواصل زمانی ملاک نیست، حال چه روز طولانی باشد یا کوتاه..
مثلا اگر کسی در لندن سحری کرد و روزه اش را شروع کرد سپس به سوی شهر کابل پرواز کرد و در کابل با غروب خورشید مواجه شد و افطار کرد روزه اش صحیح است و بلعکس؛ هرگاه به سوی مغرب پرواز کند و خواست که روزه بگیرد نباید تا وقت غروب خورشید در مکانی که آنجا به سر می برد افطار نماید
52- تمام اهل علم اجماع کرده اند که روزه از طلوع فجر تا غروب خورشید است... و برای هر روزداری حکم مکانی می شود که او در آنجا هست حال چه بر روی زمین باشد یا سوار بر هواپیما در آسمان باشد.
"اللجنة الدائمة" (10/296).
53- ملاک و معیار اصلی برای شروع و جواز افطار، در حقیقت غروب خورشید است .
54- یکی از سنتهای نبوی در امر روزه اینست که در افطار کردن تعجیل شود یعنی بلا فاصله پس از غروب آفتاب، افطار نمایند و در سحری کردن تاخیر شود .
55- تعجیل باید پس از اطمینان از ناپدید شدن خورشید باشد، و برای کسی که شک دارد که آیا خورشید ناپدید شده یا خیر؟ جایز نیست افطار کند، زیرا (عبادت) فرض به یقین نیاز دارد و جز با یقین خارج نمی گردد . " التمهید " (21 / 97 ، 98 )
56- و اما مؤذن: اگر افرادی منتظر اذانش هستند تا هرچه زودتر افطار کنند، در اینحالت باید بدون تاخیر به اذان گفتن مبادرت ورزد تا موجب تاخیر افطار مردم نشود، چرا که تاخیر افطار خلاف سنت نبوی است. مگر آنکه مؤذن به خوردن یا نوشیدن چیز ساده ای قناعت کند - مانند نوشیدن اندکی آب - که در اینحالت ایرادی ندارد و سپس اذان دهد.
اما اگر کسی منتظر اذان او نیست، مثلا مؤذن به تنهایی در صحرایی است و فقط برای خودش اذان می دهد، و یا برای دسته ای از مردم که نزد وی حضور دارند اذان می دهد (مانند دسته ای از مسافرین) در اینحالت ایرادی ندارد که قبل از اذان افطار کند، زیرا همراهانش با خود مؤذن می توانند افطار کنند و منتظر اذانش نیستند، و بعداً مؤذن اذان داده و نمازشان را بخوانند.
بعضی از مؤذنین اذان را اندکی به تاخیر می اندازند تا در افطار روزه دار احتیاط کرده باشند، اما این عملکرد آنها اشتباه است و مخالف سنت می باشد، چرا که یکی از سنتهای نبوی در امر روزه اینست که در افطار آن تعجیل می کرد، چنانکه از سهل بن سعد روایت شده است . بنابراین این عملکرد مؤذنین که اذان صبح را اندکی زودتر می گویند و اذان مغرب را اندکی دیرتر، و به قول خودشان قصد آنها احتیاط است، عملکردی اشتباه و بر خلاف سنت نبوی است .
57- غذا دادن به مسلمانی که عمدا روزه نگرفته است جایز نیست، زیرا آنها (یعنی کسانی که روزه نگرفته اند و عذر شرعی هم ندارند) خطاب شریعت را مبنی بر انجام روزه نادیده گرفته اند و به همین علت گناهکار هستند، و غذا دادن به اینگونه اشخاص در حقیقت کمک و یاری رسانیدن به گناه و نافرمانی آنها از خطاب شریعت است، و خداوند متعال از کمک رساندن به گناه در سوره مائده آیه 2 نهی فرموده است .
58- بعضی از مردم گمان می کنند افراط و زیاده روی در سفره افطار، اجر و ثواب روزه را می کاهد در حالیکه چنین نیست . اگر چه کارشان حرام است اما کار حرام بعد از انتهای روزه دیگر از ثواب آن نمی کاهد، ولی این امر مشمول فرموده الله تعالی می شود که فرمود: « وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ» الأعراف/31. یعنی: و (از نعمتهاى الهى) بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید که خداوند اسراف کنندگان را دوست نمىدارد. بنابراین خود اسراف ممنوع است، و (باید دانست که) اقتصاد نصف معیشت و زندگی است، و اگر آنها اضافه دارند بهتر است آنرا صدقه بدهند، چرا که این بهتر است.
فضیلة الشیخ محمد بن عثیمین رحمه الله .
"فتاوى إسلامیة" (2/118)
59- روزه کسی که فقط در ماه رمضان نماز می خواند ولی بعداً آنرا ترک می کند صحیح نیست . چنین اشخاصی در حقیقت در پی نیرنگ به الله سبحانه و تعالی هستند و چه بد هستند این کسانی که جز در رمضان خدا را نمی شناسند. و روزه آنها بخاطر ترک نمازشان بعد از رمضان صحیح نیست و ارزشی ندارد . رسول الله علیه الصلاة و السلام می فرمایند :
" بین الرجل وبین الکفر والشرک ترک الصلاة " یعنی: «حد فاصل میان انسان و شرک و کفر ترک نماز است». ( روایت مسلم )
اللجنة الدائمة للبحوث العلمیة والإفتاء (10/140).
60- جایز نیست که در روز رمضان بخاطر بازی های ورزشی مانند فوتبال یا غیره روزه خورده شود، زیرا این اعمال جزو عذرهای شرعی که افطار را مباح می کنند نیستند .
"فتاوى اللجنة الدائمة المجموعة الثانیة" (9/139)
والله اعلم