(سوال) خیر و شر بودن وقایعی که بر انسان وارد میشود به چه شرایطی بستگی دارد؟
(جواب) در اینکه هر امر و واقعه ایکه از جانب الله تعالی است شکی وجود ندارد زیرا او خالق همه چیز است حتی خالق افعال بشری، ولی شر یا خیر بودن افعال یا واقعه هایی که بر انسانها وارد می شود دو حالت دارد:
- به دلیل کارا بودن علت و معلول و بکار بستن سبب و بوجود آمدن مسبب در عالم آفرینش، گاهی انسان خود با اراده و اختیار خود راه شری را انتخاب می کند که عاقبت آن نیک نیست ، حال چون انسان مختار است و الله تعالی او را در تصمیم گیری مختار کرده هنگامی که برای انجام عمل شری عزمش را جزم کرد، برای رسیدن به مقصودش اسبابی را بکار می بندد، حال الله تعالی نیز اگر اراده نماید آن سبب را برای رسیدن به هدفش کارساز می کند و لذا شخص به مقصود خود می رسد ولی عاقبت آن شر بود زیرا او خود راه شر را انتخاب کرد و الله تعالی نیز آن شر را برایش خلق کرد و به قول شما بر سر او آورد!
- گاهی شخص اسباب را بکار می بندد ولی به نتیجه نمی رسد و این بدلیل اراده نکردن الله تعالی بر انجام آن عمل شخص است و این به حکمت الهی مربوط است که چرا شخص با وجود بکاربستن وسائل و اسباب به سرانجام نمی رسد.
مثلا فردی را در نظر بگیرید که قصد شر می کند و هیچ شکی نیست که عمل شر، خیر و برکتی در آن نیست ولی خود شخص آنرا انتخاب می کند. ولی گاهی اوقات برخی از مسائل بر انسان واقع می شود که ما آنرا شر می دانیم ولی به حقیقت شر نیستند و یا بلعکس ما امری را خیر دانسته ایم و لذا خیر و صلاح را در آن می دانیم ولی در واقع چنین نیست و خیر در خلاف آن وجود دارد چنانکه الله تعالی می فرماید:
« وعسَى أَن تَکْرَهُواْ شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّواْ شَیْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّکُمْ وَاللّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ»(بقره 216)
یعنی: چه بسا چیزى را خوش نداشته باشید، حال آن که خیرِ شما در آن است. و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آنکه شرِّ شما در آن است. و خدا مىداند، و شما نمىدانید.
تنها چیزی که مسلمان باید در خود داشته باشد اینست که اولا از رهنمود شارع برای یافتن خیر و برکت استفاده کند و اینگونه نیست که هر امری که بر انسان واقع شود خیر باشد! بلکه خیر در تعریف شارع است ولو اینکه به گمان ما خیر و برکت نباشد، و نهایتا اینکه هر بلایی که بر انسان وارد شود می بایست بدان راضی باشد و صبوری نماید.
والله اعلم