(سوال) آیا ترک نماز جمعه انسان را منافق می کند، یا کافر می شود؟
(جواب) نماز جمعه بر هر فرد مسلمانی فرض است. مگر پنج گروه زیر :
1- برده‌ای که در مالکیت سیدش است.
2- زن.
3- کودک.
4- بیمار.
5- مسافر.
خداوند متعال می‌فرماید:
)یَا أیُّها الَّذِینَ آمَنُوا إذَا نُودِیَ لِلصَّلاَةِ مِن یَومِ الجُمُعَةِ فَاسعَوا إلَی ذِکرِ اللهِ وَ ذَرُوا البَیعَ ذَلِکُم خَیرٌ لَکُم إن کُنتُم تَعلَمُون( (جمعه : 9)
«ای مؤمنان هنگامیکه روز جمعه برای نماز ندا داده شد به سوی ذکر و عبادت خدا بشتابید و خرید و فروش را رها سازید این برای شما بهتر و سودمندتر است اگر بدانید».
از طارق بن شهاب روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (الجمعة حق واجب علی کل مسلم فی جماعة إلا أربعة، عبد مملوک أو امرأة أو صبی أو مریض) «خواندن نماز جمعه همراه با جماعت بر هر فرد مسلمانی واجب است، مگر بر چهار گروه؛ برده‌ای که در مالکیت سیدش است، زن، کودک، و بیمار». ابوداود (1045)
اگر کسی هنگام اقامه نماز جمعه از سفر برگشت، بیشتر اهل علم بر آن هستند، که نماز جمعه بروی واجب نیست. زیرا پیامبر صلی الله علیه و سلم به سفر می‌رفت و نماز جمعه را نمی‌خواند و نماز ظهر و عصر را بصورت جمع تقدیم می‌خواند و نماز جمعه را نمی‌خواند. خلفای پیامبر صلی الله علیه و سلم و دیگران نیز چنین می‌کردند. (فقه السنه)
اما برخی از علما نماز جمعه را برای مسافر چنین بیان کرده اند:
1- اگر اذان جمعه سر داده شود، شخص حق مسافرت ندارد، بلکه بر او واجب است به نماز جمعه برود. اما اگر قبل از اذان اقدام به سفر کند، دو حالت زیر بوجود می آید:
2- در راه سفر خود (یا در مقصد) به مکانی خواهد رسید که در آنجا نماز جمعه برپا می شود، در این حالت سفر او ( از طلوع خورشید تا اذان جمعه) جایز است و باید در آن مکان نماز جمعه ی خویش را بخواند.
3- در مسافرت مکانی را برای ادای نماز جمعه ی خویش نمی یابد، در این حالت سفر برای او جایز نیست و حق سفر کردن ندارد. (مراجعه کنید به: فقه السنة للنساء، علامه محمد بن صالح العثیمین، ص 281).
اما حدیث (لیس علی المسافر جمعة) دارقطنی(4/4/2).«جمعه بر مسافر واجب نیست». ضعیف است و حافظ ابن حجر رحمه الله در بلوغ المرام اسناد آنرا ضعیف دانسته است.
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (من اغتسل ثم أتی الجمعة فصلی ما قدر له، ثم أنصت حتی یفرغ من خطبته، ثم یصلی معه غفرله ما بینه و بین الجمعة الأخری و فضل ثلاثة أیام) «هرکس در روز جمعه غسل کند و به نماز جمعه برود و آنچه برای او مقدر شده نماز بخواند؛ سپس تا فراغت (امام) از خطبه سکوت کند، سپس با او نماز بخواند، گناهان (صغیره) بین این جمعه و جمعه دیگرش و سه روز اضافه بر آن بخشوده می‌شود».مسلم
همچنین از ابوهریره روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (الصلوات الخمس، و الجمعة إلی الجمعة، و رمضان إلی رمضان مکفرات ما بینهن إذا اجتنبت الکبائر) «نمازهای پنج‌گانه و جمعه تا جمعه و رمضان تا رمضان، گناهان بین خود را از بین می‌برند به شرطی که از گناهان کبیره دوری شود».مسلم
از ابن عمر و ابوهریره روایت است که آنان از رسول الله صلی الله علیه وسلم شنیدند که روی منبرش می‌فرمود : (لینتهین أقوام عن ودعهم الجمعات أو لیختمن الله علی قلوبهم ثم لیکونن من الغافلین) «افرادی که جمعه را ترک می‌کنند باید از این عملشان دست بکشند وگرنه خداوند بر قلبهای آنها مهر (غفلت) می‌زند، سپس در زمره غافلان قرار می‌گیرند».نسایی
از عبدالله روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم به گروهی که نماز جمعه را ترک می‌کردند فرمود : (لقد هممت أن آمر رجلا یصلی بالناس، ثم أحرق علی رجال یتخلفون عن الجمعة بیوتهم) «تصمیم داشتم که شخصی را مأمور کنم تا برای مردم نماز بخواند سپس بروم و خانه‌های مردانی را که به نماز جمعه نمی‌آیند بر سرشان آتش بزنم».مسلم
از ابوجعد ضمری روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (من ترک ثلاث جمع تهاونا بها طبع الله علی قلبه) «کسی که سه جمعه را از روی بی‌توجهی، ترک کند خداوند بر قلبش مهر می‌زند».ابوداود
از اسامه بن زید روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : (من ترک ثلاث جمعات من غیر عذر کتب من المنافقین) «کسی که سه جمعه را بدون عذر ترک کند، از منافقین به حساب می‌آید».طبرانی .
و در اینجا منظور از نفاق، نفاق اعتقادی نیست، بلکه منظور اینست که فرد دارای خصلتهای منافقانه شده است ولی کافر نیست.
با این وجود کسی که نماز جمعه را بدون عذر ترک نماید کافر نمی شود ولی مرتکب گناه بس بزرگی شده است ولی کسی که وجوبیت نماز جمعه را انکار نماید ولو اینکه نماز حمعه را ادا نماید یا حتی بجای آن نماز ظهر را بخواند، کافر خواهد بود زیرا او منکر یکی از امورات واضح دینی شده است که الله و رسول بر انجام آن تاکید داشته اند.
والله اعلم