(سوال) چرا در دنیا عدالتی وجود ندارد یک نفر سالم به دنیا می آید یک نفر معلول؟ یک نفر در خانواده ‏پولدار یک نفر در خانواده فقیر؟ ‏

(جواب) خداوند تبارک و تعالی عادل است.

اما باید دانست که لازمه ی عدل الهی این نیست که همه را بر یک وضعیت مشابه خلق نماید! بلکه عدل الهی آنست که اگر انسانها را بر اوضاع و شرایط مختلف خلق نمود، مسئولیت پذیری آنها در دنیا و جواب دهی آنها در آخرت  نیز در پی شرایط شان متفاوت باشد. یعنی خداوند کسی را که مثلا معلول کرده در دنیا به انجام هر کاری ملکف نکرده و در قیامت نیز بازخواست نکند!

و ما این امر را در شرع می بینیم؛ یعنی شخصی که ثروتمند است مطمئنا از شخصی که فقیر است مسئولیت بیشتری نیز برگردن دارد، و کسی که علم دارد با کسی که علم اندک دارد متفاوت است و الله تعالی از شخص عالم تر بازخواست بیشتری خواهد کرد. و همینطور کسی که سالم است به نسبت معلول هم در دنیا و در آخرت مسئولیتش بیشتر است و همه ی اینها به دلیل وجود آزمایش بین خلایق است.

الله تعالی در قرآن می فرماید:

« یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ»(حجرات 13)

یعنی: اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیره‏ ها و قبیله ‏ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامى ‏ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است!

و باید بدانیم که الله تعالی می خواهد انسانها را بیازماید و لذا هریک را به طریقی مورد آزمایش قرار می دهد، بعبارتی الله تعالی به جهت ابتلا و آزمایش بندگانش، هرکدام را در مسیری قرار می دهد، مثلا یکی را مونث می آفریند و یکی را مذکر تا او را آزمایش نماید  یا یکی را سیاه می آفریند و دیگری را سرخ و دیگری را سفید می آفریند، یکی را فقیر می کند و دیگری را ثروتمند، و در تمامی این موارد حکمت الله تعالی بر ابتلا و آزمایش آنها استوار است و همگی نزد الله تعالی در وحله ی نخست برابر و مساویند؛

اگر فرد مونث در قبال مسئولیتهایش که شرع برعهده ی زنان گذاشته موفق باشد ولی در عوض مردی در برابر وظایف مردانگیش که شرع برای او تعریف کرده شکست خورد، بدون تردید آن زن نزد الله تعالی عزیزتر و گرامی تر و با فضیلتر است و همچنین ثروتمندی که از غنای خود تکبر نمی ورزد و از مال خود بعنوان زکات و صدقه می بخشد و همواره ثروت خود را از جانب خدایش می پندارد، بسیار بزرگوارتر از فقیری است که کفران نعمت می کند.

ولی اگر ،هم فقیر و هم غنی در قبال مسئولیتهای خود مطابق شرع عمل کنند، هر دو نزد الله تعالی دارای فضیلت هستند.

اما فقراء بدون شک از بعضی از آفتهای منکر بدورهستند؛مانند کبر به سبب ثروت، و یا کم شدن بار مسئولیتش در برابر اموالی که دارند، یا مشغول نشدن آنها به دنیا و امورات ظاهری به سبب اموال زیادشان، و به همین سبب است که  فقیر شاکر از بسیاری از مسائل دنیوی بدور خواهد بود و باعث می شود مسیر وی به سوی سعادت هموارتر شود. و نیز فرد ثروتمند اگر از امتیاز ثروت خود بنحو مطلوب استفاده کند خواهد توانست با این ابزار رضایت الله تعالی را جلب نماید و خود را همانند فقیر شاکر رستگار کند.

بنابراین قرار نیست همه ی انسانها به یک وضعیت باشند و این امر ملاک عدل نیست بلکه ملاک عدل متفاوت بودن مسئولیت با متفاوت بودن شرایط انسانهاست .

همچنین کسی که در یک خانواده ی غیر مسلمان متولد می شود، بر او لازمست که بدنبال راه حقیقت باشد و نباید خود را به دنیا مشغول سازد و از علت آفرینش خود غافل بماند لذا بنا به قواعد شرعی اگر شخصی امکان یافتن اسلام برایش میسر بود و سپس اسلام نیاورد، او جهنم را مستحق خود کرده است! و ما می بینیم که هر سال هزاران نفر در دنیای غیر مسلمانان بر اثر غافل نشدن خود به اسلام روی آوردند و مسلمان شدند لذا بر همگان لازمست که بدنبال اسلام بیافتند تا کلام الله را بشنوند، ولی اگر کسی بنا به دلایلی اسلام به او نرسیده بود و تاپایان عمر از اسلام چیزی نشنید، خداوند به او ظلم نمی کند چنانکه الله تعالی می فرماید:

« وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولاً»(اسراء 15)

یعنی: «و ما عذاب‌کننده‌ نیستیم‌  مگر آن‌که‌ پیامبری‌ را بفرستیم‌»

این‌ حقیقت‌ نیز از عدل‌ حق‌ تعالی‌ خبر می‌دهد.

اما وضعیت این انسانها در قیامت چگونه خواهد بود؟

علما گفته‌اند: چنین‌ کسانی‌ در عرصات‌ قیامت ‌مورد آزمایش‌ و امتحان‌ قرار می‌گیرند، اگر در امتحان خود سربلند شدند پس بهشت نصیب آنها خواهد بود و اگر موفق نشوند جهنم نصیب آنها خواهد گردید:

در احادیث صحیحی این حقیقت اثبات می شود:

حدیث اول:«أربعة یحتجون یوم القیامة، رجل أصم لا یسمع، ورجل هرم، ورجل أحمق، ورجل مات فی الفترة وفیه: فیأخذ مواثیقهم لیطیعنه فیرسل إلیهم رسول أن ادخلوا النار، فوالذی نفسی بیده لو دخلوها لکانت علیهم بردا وسلاما ثم رواه عن أبی هریرة وقال فی آخره: فمن دخلها کانت علیه بردا وسلاما، ومن لم یدخلها رد إلیها»( مسند امام احمد -  صحیح جامع الصغیر البانی)

یعنی: چهار نفر روز قیامت استدلال می‌کنند؛ ناشنوایی که نمی‌شنود، مرد کهن سال و مردی که عقل ندارد(مجنون است) و مردی که در فتره ( پیام و رسالت پیامبران الهی به او نرسیده است)از دنیا رفته است. از آن‌ها عهد و پیمان می گیرند که خداوند را فرمانبری کنند . او رسولی به نزدشان می فرستد و به آن ها می گوید که وارد آتش شوند. سوگند به کسی که جانم در دست اوست اگر داخل شوند برایشان تبدیل به سردی و سلامتی می گردد، سپس آن را از ابوهریره روایت می کند و در آخر حدیث می گوید: هرکس داخل شود برای او تبدیل به سردی و سلامتی می گردد و هرکس بدان وارد نشود او را به آتش برمی گردانند.

پس با توجه به مطالب فوق دریافتیم که الله تعالی برکسی ظلم نمی کند و اگر شخصی را مونث آفریده الله تعالی از او انتظار ندارد که همانند مردها مسئولیت پذیر باشد، و اگر کسی را فقیر آفریده از او انتظار ندارد که مانند ثروتمندان وظایف خود را در قبال اموالش انجام دهد، و اگر کسی که اسلام و قرآن تا پایان عمر به او نرسیده باشد (و او اصلا از اسلام چیزی نشنیده بود تا تحقیق در آن برایش واجب گردد)، عذاب نخواهد داد.

 

والله اعلم