(سوال) حدیث پیامبر صلی الله علیه وسلم که فرمودند امت من 73 فرقه میشوند تنها یک فرقه اهل نجات هستند. آیا این حدیث صحیح می باشد؟ اگر جواب مثبت است آیا باید عقیده داشته باشم که دیگر مسلمانان که با عقایدی مختلف در حال حاضر وجود دارند اهل دوزخ هستند؟ اگر خیر پس تکلیف آن سخن پیامبر صلی الله علیه وسلم چیست؟

(جواب) این حدیث کاملا صحیح است.

پیامبر صلی الله علیه وسلم در چند لفظ مشابه می فرمایند: «افْتَرَقَتْ الْیَهُودُ عَلَى إِحْدَى وَسَبْعِینَ فِرْقَةً وَافْتَرَقَتْ النَّصَارَى عَلَى ثِنْتَیْنِ وَسَبْعِینَ فِرْقَةً وَ ‏ستَفْتَرِق أُمَّتِی عَلَى ثَلَاثٍ وَسَبْعِینَ فِرْقَةً کُلُّها فِی النَّارِ إِلَّا وَاحِدَةً قَالُوا مَا هِیَ یَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ هی مَا ‏أَنَا عَلَیْهِ وَأَصْحَابِی» (یهود تبدیل به هفتاد و یک فرقه شدند و نصاری نیز به هفتاد و دو فرقه ‏تبدیل گشتند و امت من نیز به هفتاد و سه فرقه تبدیل می شوند همگی جز یکی از آنها در آتش ‏است. گفتند: ای رسول خدا آن چه کسانی هستند؟ فرمود: آن راهی است که من و اصحابم بر آن ‏قرار داریم.)‏ ‏(صحیح - ابن ماجه و احمد و غیره)‏

بر طبق این حدیث، امت اسلام به هفتاد و سه فرقه تقسیم می شوند که فقط یک فرقه از آنها اهل نجات است، و مابقی یعنی هفتادودو فرقه بعدی از آنها اهل دوزخ خواهند بود.

و این کاملا صحیح است، هر کس داخل این هفتاد دو فرقه قرار بگیرد حتی اگر مسلمان هم باشد او دوزخی است.

اما لازمست تا چند نکته توضیح داده شود:

اول: اگر پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند هفتاد دو فرقه از امت من در داخل جهنم خواهند شد، به این معنا نیست که آنها تا ابد در جهنم می مانند! زیرا آنها کافر نیستند، بلکه مسلمانانی مبتدع و منحرفی هستند که در دین خود کجی و انحراف وارد کرده اند. و اگر به حدیث دقت شود پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند «ستَفْتَرِق أُمَّتِی» یعنی امت من دچار تفرق خواهد شد! پس آن فرقه ها همگی امت اسلام هستند، ولی چون دچار بدعت و انحراف می شوند وارد جهنم شده و به اندازه ی بدعت خود در آنجا می مانند و سرانجام الله تعالی آنها را از آتش دوزخ خارج ساخته و به بهشت خواهد فرستاد.

چنانکه در حدیث صحیح دیگری فرمودند: «یخرج من النار من کان فی قلبه مثقال ذرة من إیمان»( صحیح بخاری (7510) ، ‏صحیح مسلم (193) .‏

و در صحیحین از انس رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه وسلم  میفرماید:

« یَخْرُجُ مِنْ النَّارِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَفِی قَلْبِهِ وَزْنُ شَعِیرَةٍ مِنْ خَیْرٍ وَیَخْرُجُ مِنْ النَّارِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَفِی قَلْبِهِ وَزْنُ بُرَّةٍ مِنْ خَیْرٍ وَیَخْرُجُ مِنْ النَّارِ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَفِی قَلْبِهِ وَزْنُ ذَرَّةٍ مِنْ خَیْرٍ»( صحیح البخاری برقم (44) ، وصحیح مسلم برقم (192) .)
 «هرکس که لا اله الا الله بگوید و به اندازة یک دانة جو ایمان در دل او باشد، از دوزخ بیرون آورده می شود. و هر کس که لا اله الا الله را بر زبان آورد و به اندازة یک دانة گندم ایمان در دل او باشد، از دوزخ بیرون آورده میشود. و هر کس که لا اله الا الله بگوید و به اندازة ذره ای ایمان در دل او باشد، از دوزخ بیرون آورده می شود».

بنابراین با توجه به جمع این احادیث: هر گروهی از مسلمانان اگر مرتکب بدعت و انحراف شوند، بشرطیکه بدعت آنها کفر آمیز نباشد (مانند واسطه گری خالق و مخلوق) و مرتکب شرک نشوند و همچنین یکی از نواقض اسلام را مرتکب نشوند، در آنصورت آنها مسلمانند ولی مسلمانی مبتدع! که داخل در هفتاد دو فرقه می شوند و داخل دوزخ خواهد شد ولی چون بدعتش کفر آمیز نبوده و هنوز ایمان بطور کامل و تمام از قلبش خارج نگشته، سرانجام بعد از مدتی که فقط خدا می داند از جهنم خارج می شود و داخل بهشت خواهد شد.

خداوند متعال می فرماید: « إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء»(النساء: 48) یعنی: خداوند (هرگز) شرک را نمى‏بخشد! و پایین‏تر از آن را براى هر کس (بخواهد و شایسته بداند) مى‏بخشد.

دوم: برای آنکه ما داخل آن هفتاد دو فرقه نباشیم چکار کنیم؟

جواب: باید دنبال این موضوع باشیم که آن یک فرقه که اهل نجات هستند چه ویژگیهایی دارند که از هفتاد دو فرقه جدا شده اند و جهنمی نیستند؟ پس رسیدن به پاسخ این سوال ما راهنمایی می کند تا خدای نکرده داخل در آن فرقه های گمراه نشویم.

اما برای یافتن خصوصیات و ویژگیهای این فرقه ناجیه بایستی بدنبال فرمایشات قرآن و پیامبر صلی الله علیه وسلم باشیم تا ببینیم انها چه چیزی فرموده و ارشاد کرده اند.

اگر به احادیث صحیح نگاه کنیم، متوجه خواهیم شد که خصوصیات این فرقه ناجیه کسانی هستند که در منهج و عقیده و راه و روش، تابع: رسول خدا صلی الله علیه وسلم ، خلفای راشدین، صحابه رضی الله عنهم اجمعین هستند.

زیرا اگر به همان حدیث نخست دقت کنیم، در انتهای حدیث آمده که اصحاب از رسول خدا صلی الله علیه وسلم سوال می کنند که آن فرقه ناجیه چه کسانی هستند و ایشان در جواب این سوال مهم فرمودند: «هی مَا ‏أَنَا عَلَیْهِ وَأَصْحَابِی» فرمود: آن راهی است که من و اصحابم بر آن ‏قرار داریم.

پس تبعیت از منهج رسول الله صلی الله علیه وسلم و اصحاب رضی الله عنهم که آنها نیز تابع پیامبر صلی الله علیه وسلم بوده اند، موجب نجات و خلاص شدن از افتادن در آن هفتاد دو فرقه ی منحرف و مبتدع خواهد شد.

و در جایی دیگر آمده: عرباض رضی الله عنه گوید: رسول الله صلی الله علیه و سلم برایمان موعظه کرد چنان موعظه ای که قلبها را به لرزه و اشکها را از چشمان سرازیر کرد. گفتیم ای رسول خدا گویا پند و موعظه وداع است ما را سفارش نما. فرمود: «أُوصِیکُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ وَالسَّمْعِ وَالطَّاعَةِ وَإِن ولی علیکم عَبْدًا حَبَشِیًّا وَإِنَّهُ مَنْ یَعِیشْ مِنْکُمْ فَسَیَرَى اخْتِلَافًا کَثِیرًا فَعَلَیْکُمْ بِسُنَّتِی وَسُنَّةِ الْخُلَفَاءِ الرَّاشِدِینَ الْمَهْدِیِّینَ من بعدی عَضُّوا عَلَیْهَا بِالنَّوَاجِذِ وَإِیَّاکُمْ وَمُحْدَثَاتِ الْأُمُورِ فَإِنَّ کُلَّ مُحْدَثَةٍ بِدْعَةٌ وَکُلَّ بِدْعَةٍ ضَلَالَةٌ و کل ظلالة فی النار»[ ابوداود و ترمذی] (شما را به تقوای پروردگار توصیه و سفارش می کنم و همچنین شما را سفارش می کنم که از رؤسای خویش حرف شنوی و اطاعت داشته باشید هرچند یک عبد حبشی بر شما حکم براند، هر کدام از شما عمر طولانی کند اختلافات بسیاری را مشاهده خواهد کرد پس بر شماست که به سنت من و سنت خلفای هدایت یافته بعد از من تمسک جویید و آن را محکم بگیرید و زنهار از امورات تازه ایجاد شده در دین بپرهیزید به حقیقت هر امر تازه ایجاد شده در دین بدعت و هر بدعتی گمراهی و هر گمراهی سرانجامش آتش است.)

بنابراین تبعیت از سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم و خلفای راشدین و منهج اصحاب رضی الله عنه (که به انها سلف صالح امت گویند) و نیز پرهیز از بدعت و نوآوری در دین (نه دنیا) موجب رهایی از داخل شدن در هفتاد دو فرقه ی گمراه خواهد شد، چنانکه در قرآن هم اشاره ای به تبعیت از اصحاب رضی الله عنهم آمده:

« وَالسَّابِقُونَ الأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَالأَنصَارِ وَالَّذِینَ اتَّبَعُوهُم بِإِحْسَانٍ رَّضِیَ اللّهُ عَنْهُمْ وَرَضُواْ عَنْهُ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی تَحْتَهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ » ( توبه 100)

یعنی: پیشگامان نخستین از مهاجرین و انصار، و کسانى که به نیکى از آنها پیروى کردند، خداوند از آنها خشنود گشت، و آنها (نیز) از او خشنود شدند؛ و باغهایى از بهشت براى آنان فراهم ساخته، که نهرها از زیر درختانش جارى است؛ جاودانه در آن خواهند ماند؛ و این است پیروزى بزرگ!

پس ما مسلمین به صرف اینکه گفتیم مسلمانیم، از آتش جهنم نجات نخواهیم یافت! بلکه تا آنکه اجل فرا می رسد دائما در حال آزمایش و وسوسه ی شیطان و در معرض انحراف هستیم، و شیطان از اسلام ما ناامید نخواهد شد، بلکه تلاش می کند تا در داخل دین نیز ما را منحرف کند و به بدعت و خرافات متمایل سازد، چنانکه متاسفانه امروزه در بسیاری از فرقه هایی که خود را مسلمان می دانند شاهد انحرافات عقیدتی و بدعتهایی هستیم که هیچ اصلی در دین ندارند، و با این وجود خود را مسلمان تابع سنت نبوی می دانند! به صحابه دشنام می دهند، و یا در عبادت خود روشهایی اختراع کرده اند که نه پیامبر صلی الله علیه وسلم و نه اصحاب رضی الله عنهم هیچکدام چنین عبادت نکرده اند.. اینها همگی موجب انحراف و بدعت است که موجب خواهد شد در گروه مبتدعین قرار بگیرند که سرانجامشان معلومست..

و یا بعضی از احزاب و جماعت و گروههایی که خود را تابع سنت می دانند ولی از منهج اصحاب رضی الله عنهم تبعیت نمی کنند و خود با فهم خود از قرآن اقدام به تفسیر و تحلیل قضایا می شوند و در نهایت نتیجه ای برداشت می کنند که مخالف با منهج سلف صالح است..


والله اعلم