(سوال) آیا خدا در آسمان است؟

(جواب) بر طبق نصوص قرآنی خداوند تبارک و تعالی بر روی عرش استوی کرده است:

« الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى» طه 5‏.«خدای رحمان بر عرش قرار گرفت».

و می فرماید: «إِنَّ رَبَّکُمُ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِی سِتَّةِ أَیَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ» (الأعراف: 54).

 «همانا پروردگار شما خدایى است که آسمانها و زمین را در شش روز (مرحله) خلق کرد، و بعد بر عرش، استقرار یافت (سپس به اداره جهان هستى پرداخت) ».

در ضمن منظور از استوی؛ یعنی ارتفاع و قرار گرفتن ( بر چیزی) یاعلّویت و بالا بودن میباشد بگونه ایکه لایق به الله تعالی باشد و ما نباید قرار گرفتن الله تعالی بر عرش را تشبیه یا تمثیل به قرار گرفتن مخلوقات بر چیزی نماییم و هیچ کس چگونگی این قرارگیری را بجز خداوند یکتای بی شریک نمیداند. بلکه ایمان داریم که "استوی" برای الله تعالی بدانصورت که خود منظورش است و بدون تحریف و تغییر معنا است و زیاد از آن سوال نمی پرسیم زیرا سوال در مورد چگونگی کیفیت صفات خداوند بدعت است و هرگز صحابه رضی الله عنهم در این مورد از پیامبر صلی الله علیه وسلم سوال نکردند، بلکه می گفتند بدان ایمان داریم.

چنانکه مشهور است که در این مورد شخصی از امام مالک رحمه الله سوال کرد که؛ منظور از استوی در آیه « الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى»چیست؟

امام مالک رحمه الله در پاسخ بدان مرد فرمود: استواء خدا معلوم است اما کیفیت آن مجهول و پرسش از آن بدعت است و تو که از آن می پرسی مرد خوبی نیستید. (شرح اصول اعتقاد اهل سنت 3/398 و عقیدة السلف صابونی 17 . ابن عبد البر در التمهید 7/138 و ابن ابی زید قیروانی در رساله خود و ذهبی در العلو 103 آنرا روایت کرده اند . به اجتماع الجیوش الاسلامیة 75 نگاه کنید)

یا امام بیهقی با سندش از اوزاعی روایت می کند: ما همه اعتقاد داریم که خداوند بر روی عرش قرار دارد و به ظاهر روایت در مورد صفات ایمان داریم. (‏الاسماء والصفات 515 و مجموع فتاوی 5/39‏)

همچنین در حدیث صحیحی آمده که خداوند متعال در آسمان است، چنانکه وارد است که روزی پیامبر صلی الله علیه وسلم از جاریه (کنیزی) پرسید:«أین الله» الله کجاست؟ (جاریه) جواب داد: "فی السماء" در آسمان، و پیامبر صلی الله علیه وسلم جواب وی را تایید نمود». مسلم (537).

حال این حدیث صحیح با آن آیه که فوقا آمد تضادی ندارد. زیرا ما باید بدانیم که عرش پروردگار بر بالای آسمانها قرار دارد، چنانکه از ابن مسعود رضی الله عنه  نقل شده است: فاصلة آسمان اول تا آسمان بعدی، به اندازة مسافت(500) سال می‌باشد. و فاصلة هر آسمان تا دیگری، همین قدر است. و از آسمان هفتم تا کرسی نیز همین مقدار فاصله است و از کرسی تا آب نیز پانصد سال فاصله است و عرش خدا بر روی آب، و خدا بر روی عرش است. و هیچ یک از اعمالتان بر او پوشیده نیست. (أخرجه ابن مهدی عن حماد بن سلمه عن عاصم عن زرٍّ عن عبدالله. و رواه بنحوه المسعودی عن عاصم عن أبی وائل عن عبدالله. قاله الحافظ الذهبی رحمه الله تعالى, قال: «وله طرق»).

بر طبق این حدیث در می یابیم که عرش بالای طبقات آسمان قرار گرفته است.

بر این اساس چون خود عرش بالای طبقات آسمانها قرار دارد، لذا اگر بگوییم که خدا بر روی عرش استوی کرده با این گفته که خدا در آسمانهاست تضادی بینشان بوجود نمی آید.

پس عقیده ی اهل سنت و جماعت این است که:

خداوند متعال در آسمان است و عرش نیز بالای آسمانهاست و الله تعالی و بر روی عرش استوی کرده است.


والله اعلم