(سوال) آیا اگر مریض شدم، می توانم بجای رفتن به دکتر فقط دعا کنم؟

(جواب) اولا: در سنت نبوی بر مداوا و معالجه ی مرض تشویق و ترغیب شده است، چنانکه پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: « تداووا فإن الله عز وجل لم یَضَع داء إلا وَضَع له دواء غیر داء واحد الْهَرَم ».

یعنی: (بیماری های خود را) مداوا کنید، چرا که خداوند عزوجل هیچ درد و مرضی را قرار نداده مگر آنکه برای آن درمانی نیز قرار داده است بجز یک درد و آنهم پیری و کهنسالی است. به روایت امام احمد و ابوداود و ترمذی و ابن ماجه.

و در روایت دیگر از امام احمد آمده: «تداووا عباد الله ، فإن الله عز وجل لم یُنْزِل داء ألا أنزل معه شفاء إلا الموت والهرم»

یعنی:ای بندگان خدا (بیماری هایتان را) معالجه و درمان کنید، چرا که خداوند عزوجل هیچ مرضی را نازل نکرده مگر آنکه همراه آن شفا نیز فرستاده است، بجز مرگ و پیری.

ثانیا، یکی از سنت های الهی در کائنات، نظام اسباب و مسببات است، یعنی الله تعالی برای انجام هر عملی سببی را قرار داده است.مثلا برای درمان بیماری اسبابی مانند مراجعه به پزشکان و استفاده از داروی تجویزی آنها قرار داده است همچنین برای ساختن خانه هایمان اسبابی مانند مراجعه به مهندسین و استفاده از علم آنها قرار داده است و همچنین برای رسیدن به خودش ( الله تعالی ) اسبابی مانند نماز , روزه و ... را قرار داده است نه توسل به مردگان و یا جای و مقام آنها و ... به همین دلیل هیچگاه رسول الله علیه الصلاة و السلام برای نزدیک شدن به الله متعال از مردگان به عنوان اسباب استفاده نکردند و لذا می بینیم که هیچ حدیثی هم در این باب نیست .

البته این بدین معنا نیست که الله تعالی بدون سبب نمی تواند کاری را به نتیجه برساند، چرا که اولا خود سبب هم یکی از مخلوقات باری تعالی است و خود سبب را هم لازمست تا خداوند آنرا اراده و خلق کند، دوما خداوند در نظام آفرینش سنت هایی قرار داده است و یکی از این سنت ها همان سنت اسباب و مسببات است.

بر این اساس کسی که خواهان رزق و روزی است، باید اسباب آنرا فراهم کند و اسباب آن هم تلاش و کوشش برای یافتن رزق حلال است، هرگاه فرد این اسباب را بکار بست، خداوند نیز بر طبق سنت خویش به آن شخص رزق می بخشد. یا آنکه هرکسی که مریض گشت، خداوند برای مداوای مرضش اسبابی را قرار داده است و تا شخص مریض آن اسباب را بکار نبندد، مرضش مداوا نخواهد شد، زیرا سنت الهی بر این قرار گرفته است که تا حرکت نباشد برکت هم نخواهد بود. البته باز یادآوری می شود که این امر بطور مطلق برقرار نیست، یعنی اینگونه نیست که اگر شخصی اسباب را بکار نبندد پس خداوند هم قادر نخواهد بود نتیجه را فراهم آورد، چنانکه می بینیم که مریم بنت عمران علیها السلام در محراب عبادت می کرد و بدون آنکه تلاشی برای بدست آوردن طعام و غذا کند، خداوند برایش رزق و روزی می رساند:

« فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَکَفَّلَهَا زَکَرِیَّا کُلَّمَا دَخَلَ عَلَیْهَا زَکَرِیَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقاً قَالَ یَا مَرْیَمُ أَنَّى لَکِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللّهِ إنَّ اللّهَ یَرْزُقُ مَن یَشَاء بِغَیْرِ حِسَابٍ»(آل عمران 37)

یعنی: خداوند، او [مریم] را به طرز نیکویى پذیرفت؛ و به طرز شایسته اى، (نهال وجود) او را رویانید (و پرورش داد)؛ و کفالت او را به «زکریا» سپرد. هر زمان زکریا وارد محراب او مى شد، غذاى مخصوصى در آن جا مى دید. از او پرسید: «اى مریم! این را از کجا آورده اى؟!» گفت: «این از سوى خداست. خداوند به هر کس بخواهد، بى حساب روزى مى دهد.»

بنابراین خداوند متعال بر هر چیزی قادر است، کافیست تا اراده کند و آن چیز روی دهد:

« بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَإِذَا قَضَى أَمْراً فَإِنَّمَا یَقُولُ لَهُ کُن فَیَکُونُ» (بقره 117)

یعنی: هستى بخش آسمانها و زمین اوست! و هنگامى که فرمان وجود چیزى را صادر کند، تنها مى گوید: «موجود باش!» و آن، فورى موجود مى شود.

با این وجود خداوند متعال چنین تقدیر کرده است که تا بنده اش تلاش و همت نکند، نتیجه ی مطلوب را به وی عطا نمی کند و این سنتی خدایی است، و بلعکس گاهی خداوند متعال بر اساس اراده اش چنین تقدیر می کند که شخصی هرچند اسباب را بکار بسته است ولی باز به هدف و مقصود نمی رسد و اینجاست که گویند حکمت الهی بر خلاف سنت رایج رقم خورد. 

مثلا فردی که مریض است او باید برای رفع مرض خود اسباب شرعی را بکار ببندد و نباید در منزل بنشیند و کاری نکند، زیرا شفای او در اینست تا اسبابی را که خداوند متعال برایش قرار داده (از قبیل پزشک و دارو و دعا کردن و ... را) بکار ببندد، پس از آنکه فرد بیمار تمامی اسباب لازمه و شرعی را برای رفع مرض خود بکار بست، نتیجه ی تلاش او در دست خداوند متعال است: اگر الله تعالی اراده کرد پس آن اسباب را برایش سببی جهت شفا قرار می دهد و بیماریش بهبودی می یابد. و اگر اراده نکردند، پس هرچند که اسباب را بکار بسته است ولی چون اراده ی الله تعالی با خواست ما متضاد بوده است، پس نتیجه چیزی خواهد شد که خداوند متعال می خواهد، زیرا حکمت الهی بر آن قرار گرفته است، ولی از آنجائیکه ما از اراده ی خداوندی اطلاعی نداریم - چرا که ما بر او تسلط نداریم - پس نباید به این فکر باطل که؛ آری اگر خدا بخواهد خوب می شویم و اگر نخواست خوب نمی شویم پس نیازی نیست به پزشک برویم یا کاری کنیم، اسباب لازم و شرعی را به خدمت نگیریم، چرا که ما نمی دانیم که خداوند چه چیزی اراده کرده اند، چه بسا اگر اسباب را به خدمت می گرفتیم خداوند نیز بیماریمان را شفا می داد! 

بنابراین : چون در نظام کائنات سنت اسباب و مسببات برقرار است، لذا تا حرکتی صورت نپذیرد، برکتی هم حاصل نمی شود مگر آنکه خداوند چیز دیگری بخواهد.


والله اعلم