(سوال) اگر خدا بخواهد هدایت می دهد و اگر خدا بخواهد ضلالت نصیب میکند، منظور چیست؟
(جواب) خداوند متعال فرموده که هرکس خواهان هدایت باشد او را هدایت می کند و گمراهش نمی کند چنانکه می فرماید: « وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنَا»(عنکبوت 69)
یعنی: کسانی که در راه ما کوشش کنند، قطعاً به راههاى خود، هدایتشان خواهیم کرد.
این دلالت می نماید که هر کس در آنچه بدان فرمان یافته است خوب عمل کند خداوند او را یاری می دهد و اسباب هدایت را برای وی فراهم می سازد. و بر این دلالت می نماید که هر کس در پی کسب دین تلاش و کوشش نماید خداوند او را در راستای به دست آوردن آنچه که جویایش می باشد یاری و هدایت می دهد و از رهنمودها و مددهای الهی که از توان و تلاش او بیرون است برخوردارش می گرداند.
و نیز می فرماید:« إِنَّا هَدَیْنَاهُ السَّبِیلَ إِمَّا شَاکِرًا وَإِمَّا کَفُورًا»(انسان 3)
یعنی: «همانا ما راه را به او نشان دادیم، خواه شکرگزار باشد یا ناسپاس» یعنی: ما راه هدایت و گمراهی و خیر و شر را به انسان نمایانده، او را به آن آشنا ساخته و منافع و مضار آنها را به او شناسانده‌ایم به‌طوری‌که او خود به فطرت و عقل خویش بدان راه می‌یابد و نیز ما پیامبران علیهم السلام را فرستاده، آیات خویش را نازل کرده و ادله را برپا کرده‌ایم، خواه او شکرگزار بوده و راه ایمان و عبادت و تقوی را بپوید، یا ناسپاس باشد و کفر بورزد.
اما اگر فرد خود خواهان هدایت نباشد، پس در این حالت است که خداوند می فرماید:
« یضل من یشاء ویهدی من یشاء» هرکه را بخواهد گمراه و هرکه را بخواهد هدایت می کند.
پس منظور از آیه اینست که اگر شخص خواهان هدایت نباشد، الله تعالی نیز او را گمراه می کند، هر چند اگر بخواهد باز می تواند هدایتش کند ولی معمولا سنت الهی اینست که انسانها زمانی هدایت می شوند که خود خواهان حقیقت باشند .. اگر پیامبران الهی را تصدیق نمود و به قیامت ایمان آورد، پس خدا او را هدایت می کند و اگر پیامبران را تکذیب نمود یا از دین روی گردان شد، پس خداوند او را گمراه می کند و معنی آیه این است.
والله اعلم