(سوال) منظور از حسن ظن داشتن چیست و چگونه حاصل می شود؟

(جواب) حسن ظن یعنی آنکه نسبت به خواهر و برادر دینی خود گمان مثبت و خوب داشتن و وی را تبرئه نمودن، نه اینکه نسبت به آنها گمان و شک داشته باشیم و وی را در ذهن و گمان خود متهم کنیم.

بنابراین باید نسبت به مسلمانان و مومنان مثبت فکر کنیم و آنها را – بدون دلیل قاطع و روشن – و صرفا بنا به وجود شک و احتمال در ذهن و فکر خود محکوم نکنیم. و راه بدست آمدن آن اینگونه است که تمرین کنید و بدون برهان و دلیل قطعی کسی را در ذهن خود محکوم به جرم یا گناه نکنید، و بلافاصله حکم صادر نکنید و اگر در مورد کسی برایتان خبری آوردند، عجله نکنید مبادا که آن خبر صحت نداشته باشد و یا آنکه ناقص به شما رسیده باشد و شما بر مبنای آن خبر حکم به محکومیت کسی در ذهن و گمان خود کنید و نسبت به او بدگمان شوید.

خداوند متعال می فرماید:

« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ» (حجرات 6). یعنی: اى کسانى که ایمان آورده اید! اگر شخص فاسقى خبرى براى شما بیاورد، درباره آن تحقیق کنید، مبادا به گروهى از روى نادانى آسیب برسانید و از کرده خود پشیمان شوید.

و اگر در ذهنتان فکر بدی نسبت به برادر یا خواهر مسلمان تان ایجاد شد سعی کنید که آنرا از ذهن دور کنید و مثبت فکر کنید، ولو آنکه کسی در مورد او چیزی نزد شما گفته باشد و یا شواهدی ضعیف بر محکومیت او ببینید، باز نباید زود عجله کنید و وی را در ذهن و گمان خود بد تجسم کنید، زیرا ظن بد گاهی به گناه تبدیل خواهد شد، چنانکه خداوند متعال می فرماید:

« وَمَا یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا إَنَّ الظَّنَّ لاَ یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا إِنَّ اللّهَ عَلَیمٌ بِمَا یَفْعَلُونَ» (یونس 36)

یعنی: و بیشتر آنها، جز از گمان (و پندارهاى بى اساس)، پیروى نمى کنند؛ (در حالى که) گمان، هرگز انسان را از حقّ بى نیاز نمى سازد (و به حق نمى رساند)! به یقین، خداوند از آنچه انجام مى دهند، آگاه است!

نیز می فرماید:« یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»(حجرات 12)

یعنی: اى کسانى که ایمان آورده اید! از بسیارى از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمانها گناه است.

والله اعلم