(سوال) بعضی از ادارات بدون دریافت رشوه کاروبار مردم را انجام نمی دهند، آیا رشوه دادن در این شرایط جایز است؟

(جواب) پیامبر صلى الله علیه و سلم فرموده است: «لعن الله الراشى و المرتشی». ابوداود (3850).

یعنى: خداوند شخص رشوه دهنده و رشوه گیر را لعنت کرده است. و لعنت یعنى دورى از رحمت خداوند، در نتیجه یک شخص رشوه دهنده و رشوه خوار خود را از رحمت خدا دور کرده است و انواع بلاها و مصائب را براى خود در دنیا و آخرت جلب کرده است.

اما هرگاه گرفتن حق جز با پرداخت رشوه ممکن نباشد و هیچ راه مشروع دیگری برای ستاندن حق و دفع مظلمه باقی نمانده باشد، در آنصورت گناه دادن رشوه تنها متوجه فرد رشوه گیر می شود نه رشوه دهنده، زیرا فرد رشوه دهنده ناچار بوده برای ستاندن حقش و دفع مظلمه ای که بر او وارد شده از این راه وارد شود و راهی جز آن برایش نمانده بود.

بنابراین کسانی که به ادارات مراجعه می کنند باید بسیار تلاش کنند که بدون پرداخت رشوه کارمندان را وادار کنند تا کارهای آنها را انجام دهند، اگر مطمئن بودند و یقین داشتند که جز از طریق آن (رشوه) حقوقشان برآورده نمی شود و راهی دیگر وجود ندارد تا حقوق خود را بستانند، آنگاه از باب دفع زیان می توانند مقدار ناچیزی رشوه بدهد تا حقش را بستاند، اما حق ندارد که زیاده روی کند و از حد لازم تجاوز نماید، زیرا خداوند متعال می فرماید: « فَمَنِ اضْطُرَّ غَیْرَ بَاغٍ وَلاَ عَادٍ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِیمٌ» (بقره 173).

یعنی: آن کس که مجبور شود، در صورتى که ستمگر و متجاوز نباشد، گناهى بر او نیست؛ خداوند بخشنده و مهربان است.

نکته: گاهی بعضی از مردم به ادارات مراجعه می کنند و اگر رشوه ندهند کار آنها به درازا می انجامد و یا آنها را اذیت می کنند ولی سرانجام کارشان را انجام می دهند، در اینگونه مواقع پرداخت رشوه به هیچ وجه جایز نیست و ایرادی ندارد تا اندکی اذیت تحمل کند تا رشوه ندهد، مگر آنکه بداند که اگر بموقع کارش درست نشود به شر بزرگتری داخل می شود.

نکته: گاهی لازمست تا به مسئولین شرکت شکایت کنید تا کارمند رشوه گیر را تنبیه کنند؛ زیرا اگر این شخص به گرفتن پول از مردم عادت کند همیشه این کار را خواهد کرد و وظیفه خودش را درست انجام نمیدهد تا اینکه پول بیشترى از مردم به ناحق بگیرد، پس نبایست او را به این عادت وادار کنید، ولى اگر مسئولین شرکت کارى نکردند و خود آنها نیز رشوه گیر بودند! در آنصورت اگر امکان شکایت از مسئولین در مراجع بالاتر ممکن بود باید از آنها نیز شکایت شود تا ریشه این گناه را از آن اداره از بیخ بکنند، اما اگر چنین چیزی مقدور نبود، پس گناهى بر گردن شما نیست ولى شخص گیرنده گناهکار میشود.


والله اعلم