(سوال) آیا می توان در هنگام نماز قرائت را در دل خواند، بدون حرکت دهان و لب یا حتما باید صدا شنیده شود؟ نیت چطور ؟

(جواب) قرائت با نیت فرق دارد؛ چنانکه محل نیت در قلب است ولی محل قرائت در زبان است.

پس کسی که نیت نماز خواندن یا روزه گرفتن دارد، کافیست آنرا در قلب خود مرور کند که فلان نماز را می خواند، و دیگر نیازی نیست با زبان بگوید که قصد خواندن فلان نماز را دارم، و خدای متعال از درون قلب وی باخبر است و می داند به چه نیتی وضو گرفته و به مسجد رفته است، لذا پیامبر صلی الله علیه وسلم نیز هیچگاه با زبان نیت نیاورده اند.

اما قرائت باید حتما با زبان تلفظ شود، زیرا اولا: تلفظ قرآن ثواب زیادی دارد، چه در نماز باشد یا خارج آن؛ چنانکه پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمودند: «من قرأ حرفا من کتاب الله فله به حسنة، والحسنة بعشرامثالها، لا أقول ألم حرف، ولکن ألف حرف، ولام حرف، ومیم حرف » ترمذی (5/175)

یعنی: هرکس یک حرف ازکتاب الله بخواند به او یک نیکی می رسد ونیکی به ده برابرافزایش می یابد نمی گویم "ألم" یک حرف است، (بلکه) الف حرفی، لام حرفی و میم حرفی است.


دوما: خدا و رسولش صلی الله علیه وسلم – بر خلاف نیت - به قرائت در نماز امر فرموده اند، چنانکه خداوند متعال در مورد نماز شب پیامبر صلی الله علیه وسلم می فرماید: « فَاقْرَؤُوا مَا تَیَسَّرَ مِنْهُ وَأَقِیمُوا الصَّلَاةَ» (مزمل 20).

یعنی: «اینک‌ هر چه‌ میسر می‌شود از قرآن‌ بخوانید» یا آنچه را که‌ بر شما از قرآن‌ آسان‌ و مقدور باشد، در نماز شب‌ و در غیر آن‌ بخوانید.

همچنین پیامبر صلی الله علیه وسلم در نماز خود همیشه فاتحه را قرائت می کردند و می فرمودند: «لا صَلاةَ لمَنْ لمْ یقرَأْ بأُمِّ القرآن ». متفقٌ علیه.

یعنی: « نماز کسی که سوره ی فاتحه را نخواند صحیح نیست».

و از انس رضی الله عنه روایت است که : « أنَّ النبی صلى الله علیه وآله وسلم وأبا بکر وعُمَر کانوا یَفْتَتِحُونَ الصَّلاة بالحمد لله ربِّ العالمین» متفق علیه.

یعنی: پیامبر صلى الله علیه وآله وسلم و ابوبکر و عمر نماز را با خواندن سوره ی فاتحه شروع می کردند.

و این حدیث صحیح بیانگر آن است که پیامبر صلی الله علیه وسلم همیشه فاتحه و سوره بعد آنرا قرائت می کردند و کاملا بدیهی است که قرائت و شنیدن آن بدون تلفظ زبانی ممکن نیست.

بنابراین بر ما واجب است که فاتحه و سوره بعد آنرا با زبان تلفظ کنیم، چرا که روش پیامبر صلی الله علیه وسلم در نماز آنگونه بوده و خود ایشان فرموده اند: «صلُّوا کما رأَیْتُمُونی أصلی ». رواهُ البخاریُّ.

یعنی: «نماز بخوانید، همانگونه که می بینید من نماز می خوانم».

از اینرو کسی که فاتحه یعنی سوره ی حمد را در هنگام نماز در دل مرور می کند و با زبان تلفظ نمی کند، نمازش باطل است و باید از نو آنرا بخواند مگر اینکه تاکنون از این موضوع آگاه نباشد و در این صورت ان شاءالله که مشکلی بر او نیست اما بر او واجب بوده است تا آگاهی کسب کند .

نکته: در نمازهای خفیه (ظهر و عصر) هم امام و هم مامومین هر دو بصورت خفی (آهسته) فاتحه و سوره بعد از آنرا می خوانند. اما در نمازهای جهریه (صبح و مغرب و عشاء) فقط در رکعت اول و دوم، ابتدا امام فاتحه را با صدای بلند می خواند و مامومین باید گوش دهند و ساکت شوند، بعد همه همراه امام آمین گویند و آنگاه – وقتی که امام سوره می خواند – مامومین هم بصورت خفی فاتحه خود را بخوانند و بعد که تمام کردند باز ساکت شوند و نباید سوره را بخوانند، نه در رکعت اول و نه دوم و نه سوم یا چهارم، یعنی در نماز جماعت فقط خواندن فاتحه بر مامومین واجب است، ولی امام در رکعت اول و دوم، علاوه بر فاتحه، سوره هم می خواند و در دو رکعت آخر او نیز فقط فاتحه را می خواند.

و خواندن سوره بعد از فاتحه در رکعت رکعت سوم و چهارم سنت نیست، ولی خواندن آن ایرادی ندارد اما بهتر است خوانده نشود تا بر سنت پیامبر صلی الله علیه وسلم عمل شده باشد.


والله اعلم