(سوال) حقوق زن بر شوهر چیست؟

(جواب) پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید :
(ألا إن لکم علی نسائکم حقا و لنسائکم علیکم حقا) [صحیح. ابن ماجه 1501]،

«آگاه باشید که همسرانتان بر شما حقی دارند همانطور که شما بر آنان حقی دارید».

مسلمان فهمیده همیشه تلاش می‌کند که حق همسرش را ادا کند بدون توجه به اینکه آیا حق خودش را دریافت کرده است یا نه، چون اسلام بر تداوم محبت و مهربانی بین زوجین و فرصت ندادن به شیطان برای پاشیدن بذر اختلاف بین آنان حریص است.

حقوق زنان بر مردان عبارتند از :

1- مرد با همسرش به خوبی معاشرت کند به دلیل فرموده خداوند متعال :

وَعَاشِرُوهُنَّ بِالمَعرُوفِ (نساء : 19)

«و با آنان (زنان) به خوبی معاشرت کنید».

و معاشرت خوب یعنی اینکه اگر غذا خورد به او نیز غذا بدهد، واگر برای خود لباس خرید برای او هم لباس بخرد واگر زن نافرمانی او را کرد، به روشی که خداوند برای تأدیب زنان مقرر کرده، او را تأدیب کند، به این ترتیب که نخست او را به روشی نیکو و بدون فحش و دشنام و حرف زشت نصیحت کند، پس اگر از او اطاعت کرد چه بهتر، در غیر اینصورت بستر (خواب) خود را از او جدا کند، اگر در این حالت از او اطاعت کرد چه بهتر، در غیر اینصورت او را تنبیه کند، ولی باید از زدن بر سر و صورت و ضربه شدید خودداری نماید، به دلیل فرموده خداوند متعال :

وَاللاَّتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهَجُرُوهُنَّ فِی المَضَاجِعِ وَاضرِبُوهُنَّ فَإن أطَعنَکُم فَلاَتَبغُوا عَلیَهِنَّ سَبیلاً، إِنَّ اللهَ کَانَ عَلِیّاً کَبِیراً ( (نساء : 34)

«و زنانی که از سرکشی و سرپیچی ایشان بیم دارید پند و اندرزشان دهید و (اگر مؤثر واقع نشد) از همبستری با آنان خودداری کنید و بستر خویش را جدا کنید (و با ایشان سخن نگویید و اگر بازهم مؤثر واقع نشد و راهی جز شدت عمل نبود) آنانرا (تنبیه کنید و کتک مناسبی) بزنید، پس اگر از شما اطاعت کردند (ترتیب سه‌گانه را مراعات دارید و از اخف به أشد نروید و جز این) راهی برای (تنبیه) ایشان نجویید (و بدانید که) بیگمان خداوند بلندمرتبه و بزرگ است».

و به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم که وقتی از او سؤال شد حق همسران ما بر ما چیست؟ فرمود :

(أن تطعمها إذا طعمت و تکسوها إذا اکتسیت ولاتضرب الوجه و لاتقبح ولاتهجر إلا فی البیت) [صحیح. ابن ماجه 1500]

«هرگاه غذا خوردی به او هم غذا بدهی، و هرگاه لباس خواستی برای او هم لباس فراهم کنی (غذا و پوشاکش را فراهم کن)، و به صورت او نزنی و به او ناسزا نگوئی و تنها در خانه بسترش را ترک کن».

از نشانه‌های تکامل اخلاقی و رشد ایمانی مرد این است که با همسرش رفیق و نرم‌خو باشد همچنانکه پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید :

( أکمل المؤمنین إیمانا أحسنهم خلقا، و خیارکم خیارکم لنسائهم )ترمذی

«کاملترین مؤمنان از لحاظ ایمان، خوش اخلاقترین آنان‌اند و بهترین شما کسانی هستند که برای همسرانشان بهترند» بنابراین احترام به زن نشانه کمال شخصیت (مسلمان) است و اهانت به او نشانه پستی و فرومایگی است.

از جمله احترام به زن اینست که به پیروی از پیامبر صلی الله علیه وسلم نسبت به او مهربان باشیم و با او بازی و شوخی کنیم؛ چون پیامبر صلی الله علیه وسلم با عایشه رضی الله عنها ملاطفت می‌کرد و با او مسابقه می‌داد تا اینکه عایشه گفت :

(سابقنی رسول الله صلی الله علیه وسلم فسبقته قلبثنا حتی إذا أرهقنی اللحم سابقنی فسبقنی، فقال : هذه بتلک)ابوداود

«پیامبر صلی الله علیه وسلم با من مسابقه داد از او پیشی گرفتم، بعد از مدتی گوشت بدنم زیاد شد (چاق شدم)، (پیامبر) با من مسابقه داد و از من پیشی گرفت و فرمود : این به آن».

پیامبر صلی الله علیه وسلم بازی کردن بجز با همسر را باطل می‌دانست و می‌فرمود :

(کل شی یلو به ابن آدم فهو باطل، إلا ثلاثا : رمیه عن قوسه، وتأدیبه لفرسه، و ملاعبته أهله، فإنهن من الحق) نسائی در «العشرة ق 74/2»

«هر آنچه انسان با آن بازی کند باطل است مگر سه چیز : تیراندازی، اسب سواری، بازی با همسر، چون این سه، واقعیت‌اند».

2- از حقوق زن بر مرد این است که در برابر اذیت و آزار او صبر کرده و از اشتباهاتش درگذرد به دلیل فرموده پیامبر صلی الله علیه وسلم :

(لایفرک مؤمن مؤمنة إنکره منها خلقا رضی منها آخر)مسلم

«هیچ مرد مؤمنی نباید کینه زن مؤمنی را به دل بگیرد، چون اگر رفتاری را از او نپسندد، رفتار دیگری را از او می‌پسندد».

در حدیثی دیگر می‌فرماید :

(استوصوا بالنساء خیرا، فإنهن خلقن من ضلع، و إن أعوج ما فی الضلع أعلاه، فإن ذهبت تقیمه کسرته، و إن ترکته لم یزل أعوج، فاستوصوا بالنساء خیرا) متفق علیه

«(همدیگر را نسبت به رعایت حقوق) زنان به خیر سفارش کنید، آنان از استخوان دنده آفریده شده‌اند. و کج‌ترین دنده‌ها بالاترین آنها است،اگر بخواهی آنرا راست کنی، آنرا می‌شکنی و اگر به حال خود رها کنی همواره کج خواهد ماند، پس (نسبت به) زنان به خیر سفارش کنید».

3- یکی دیگراز حقوق زن بر مرد این است که او را از هر چیزی که شرف او را لکه‌دار می‌کند و ناموس او را می‌شکند و به کرامت او لطمه می‌زند، محافظ کند و او را از بی‌حجابی و آرایش (برای بیگانگان) و اختلاط با مردان نامحرم منع کند، همچنانکه بر او (مرد) واجب است که به اندازه کافی وسایل و امکانات عفت را برایش فراهم کند و مراقبت کافی از او به عمل آورد و اجازه ندهد که از نظر اخلاقی و دینی فاسد شود و فرصت و مجال خارج شدن از اوامر خدا و رسول او و رویگردانی از حق را به او ندهد چون او سرپرست و مسئول زن است و وظیفه دارد از او نگهداری و مواظبت کند؛ زیرا خداوند متعال می‌فرماید :

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّسَاءِ (نساء : 34)

«مردان سرپرست زنان هستند».

و پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌ فرماید :

(والرجل راع فی أهله و هو مسئول عن رعیته) متفق علیه

«مرد سرپرست خانواده است ونسبت به آنان سؤال می‌شود».

4- حق دیگر زن بر مرد این است که ضروریات دین رابه او یاد دهد یا به او اجازه دهد تا در مجالس علم حضور یابد؛ چون نیاز زن به اصلاح دین و تزکیه روح کمتر از نیاز او به خوردن و آشامیدن نیست، به دلیل فرموده خداوند متعال :

یَا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أنفُسَکُم وَ أهلِیکُم نَاراً وَ قُودُهَا النَّاسُ وَ الحِجَارَةُ (تحریم : 6)

«ای مؤمنان،خود و اهل و خانواده خویش را از آتش دوزخی برکنار دارید که افزوزینه آن انسانها و سنگها است».

همسر جزو اهل و خانواده است، و حفاظت او از آتش بوسیله ایمان و عمل صالح ممکن است و عمل صالح نیاز به علم و شناخت دارد تا ادای آن به شیوه‌ای مطلوب و مشروع ممکن باشد.

5- حق دیگر زن بر مرد این است که او را به برپاداشتن دین خدا و مواظبت بر نمازها امر کند به دلیل فرموده خداوند متعال :

وَأْمر أهلَکَ بِالصَّلاَةِ وَ اصْطَبِر عَلَیهَا (طه : 132)

«اهل خانواده خود را به برپایی نماز دستور بده و خود نیز بر اقامه آن ثابت و ماندگار باش».

6- حق دیگر زن بر مرد آن است که هنگام ضرورت و نیاز به او اجازه دهد از خانه‌اش خارج شود مثلاً اگر بخواهد در نماز جماعت حاضر شود یا به دیدن خانواده و نزدیکان یا همسایگانش برود به شرطی که او را به پوشیدن چادر و حجاب کامل توصیه کند و او را از آرایش و بی‌حجابی و استفاده از عطر و بوی خوش (هنگام خارج شدن از خانه) منع کند و از اختلاط با مردان و دست دادن با آنان و نگاه کردن به (برنامه‌های زشت) تلویزیون و گوش دادن به آواز و موسیقی منع کند.

7- حق دیگر زن بر مرد آنست که از فاش کردن اسرار و بازگو کردن عیوب او خودداری کند؛ چراکه مرد امین، مدافع و حامی زن است. و از مهمترین این اسرار، اسرار زناشوئی است، لذا پیامبر صلی الله علیه وسلم از افشای این اسرار نهی فرموده‌اند به دلیل حدیث اسماء بنت یزید که گفت : نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم بودم، و گروهی از زنان و مردان کنار او نشسته بودند که فرمود :

(لعل رجلا یقول ما یفعل بأهله و لعل امرأة تخبر بما فعلت مع زوجها؟ فأرم القوم فقلت : إی والله یا رسول الله : إنهن لیفعلن و إنهم لیفعلون. قال فلا تفعلوا، فإنما ذلک مثل الشیطان لقی شیطانة فی طریق فغشیها والناس ینظرون) [آداب الزفاف 72].

«شاید بعضی از مردان و زنان اسرار زناشوئی خود را بازگو کنند؟ مردم ساکت شدند، گفتم بله، به خدا قسم ای رسول خدا! زنان این کار را می‌کنند و مردان هم این کار را می‌کنند، پیامبر صلی الله علیه وسلم فرمود : این کار را نکنید چون این کار مانند کار شیطانی نر است که شیطانی ماده را در راه می‌بیند و در حالیکه مردم به آنها نگاه می‌کنند با او آمیزش می‌کند».

8- حق دیگر زن بر مرد آن است که به پیروی از پیامبر صلی الله علیه وسلم در کارها با او مشورت کند بویژه در مواردی که مربوط به او و فرزندانشان می‌شود، چراکه پیامبر صلی الله علیه وسلم باهمسرانش مشورت می‌کرد و نظر آنان را قبول می ‌کرد، از جمله مشورت پیامبر صلی الله علیه وسلم با همسرانش این بود که بعد از قرارداد صلح حدیبیه به اصحابش فرمود :
(قوموا فانحروا ثم احلقوا)

«بلند شوید ذبح کنید و سپس سرهایتان را بتراشید» به خدا قسم تا سه بار این جمله را تکرار کرد، کسی از آنان بلند نشد، وقتی دید که هیچ کسی بلند نشد، (پیامبر صلی الله علیه وسلم ) نزد ام سلمه رضی الله عنها رفت و رفتاری را که از مردم سر زده بود برایش تعریف کرد، ام سلمه گفت : ای پیامبر خدا! اگر این کار (ذبح و تراشیدن سر) را دوست داری بیرون برو و تا شتر خود را ذبح نکرده‌ای و آرایشگرت را صدا نزده‌ای که سرت را بتراشد با هیچ کس حتی یک کلمه حرف نزن، پیامبر صلی الله علیه وسلم بیرون رفت و تا این عمل را انجام نداد با هیچ کس از آنها صحبت نکرد. وقتی که اصحاب این وضعیت را دیدند، بلند شدند و ذبح کردند و سر همدیگر را تراشیدند، بطوری که نزدیک بود از روی ناراحتی (و سرعت کار) یکدیگر را بکشند».بخاری

به این صورت خداوند نظر ام سلمه همسر پیامبر صلی الله علیه وسلم را برای او مایه خیر قرار داد، برخلاف ضرب‌المثلهای ظالمانه‌ای که در میان مردم رواج دارد و آنها را از مشورت با زنان برحذر می‌دارند و می‌گویند، مشورت با زنان اگر سود داشته باشد به ویرانی یکسال واگر سود نداشته باشد به ویرانی تمام عمر منجر می‌شود.

9- یکی دیگر از حقوق زن بر مرد آن است که بعد از عشاء فوراً نزد او برگردد وتا ساعات آخر شب به شب‌نشینی خارج از منزل مشغول نشود؛ چون این امر اگر موجب وسوسه و شک و تردید در دل زن نگردد، حداقل موجب تشویش و اضطراب او برای شوهرش می‌گردد. همچنین از جمله حق زن بر مرد این است که در خانه دور از همسرش شب را سپری نکند اگرچه هنگام نماز باشد تا حق او ا ادا کرده باشد. و از این رو است که پیامبر صلی الله علیه وسلم طولانی شدن شب نشینی (در عبادت) عبدالله بن عمر و دوری از همسرش را بر او انکار کرد و فرمود :

(إن لزوجک علیک حقا) متفق علیه

«همانا همسر شما بر شما حق دارد».

10- یکی دیگر از حقوق زن بر مرد این است که بین او هوی‌اش – اگر هوی داشت – در خوردن و نوشیدن و لباس ومسکن و شب‌گذرانی در بستر، عدالت برقرار کند و در این زمینه‌ها مرتکب ظلم و بی‌عدالتی نشود. چون خداوند این اعمال را حرام دانسته است، پیامبر صلی الله علیه وسلم می‌فرماید :

(من کان له امرأتان فمال إلی إحداهما دون الأخری جاء یوم القیامة و شقه مائل) صحیح : [الإرواء 2017]،

«اگرکسی دو زن داشته باشد و به یکی از آنها بیش از دیگری توجه کند روز قیامت در حالی می‌آید که یک طرفش کج است».

برادران مسلمان این بود حقوق همسرانتان بر شما، پس در ادای آنها بکوشید و کوتاهی نکنید؛ چراکه رعایت این حقوق اسباب خوشبختی زندگی زناشوئی و آرامش خانوادگی شما را فراهم کرده، و مشکلاتی را که باعث سلب آرامش و محبت و مهربانی شما می‌شود، از بین می‌برد، و به زنان یادآوری می‌کنیم که از تقصیر و کوتاهی شوهرانشان چشم‌پوشی کنند و در مقابل کوتاهی شوهرانشان، در خدمت کردن به آنها دریغ نورزند؛ چون با این کار، زندگی مشترک آنها با خوب و خوشبختی تداوم پیدا می‌کند.

 

والله اعلم

نظر دهید