(سوال) همیشه در مسجد صف نماز کج است آیا در صف نماز جماعت نوک پنجه پاهای نمازگزاران برابر هم باشند و یا پاشنه ی آنها؟

(جواب) راست کردن صفوف نماز باعث کامل تر شدن نماز و اجر و ثواب بیشتر آنست، و پیامبر صلی الله علیه وسلم بارها آنرا تشویق و امر کرده اند و حتی کسانی را که صف ها را راست نمی کنند را وعید داده است، چنانکه فرمودند: «لَتُسَوُّنَّ صُفُوفَکُمْ أَوْ لَیُخَالِفَنَّ اللَّهُ بَیْنَ وُجُوهِکُمْ». (بخاری:717)

یعنی: «صفهای نمازتان را صاف و برابر کنید وگرنه بیم آن می رود که خداوند چهره هایتان را از هم برگرداند (خداوند بین شما اختلاف بیاندازد)». از این جهت بعضی از علما مانند ابن تیمیه، راست کردن و تکمیل صفوف را واجب می دانند و حتی امام بخاری رحمه الله در صحیح خود بابی را تحت عنوان (باب إثم من لا یتم الصفوف : باب درباره گناه کسی که صفوف را کامل و راست نکند) آورده است.

یکی از اسبابی که موجب راست و صاف شدن صف می گردد، اینست که هر دو نفری که پهلوی هم ایستاده اند، شانه ها و پای خود را به هم متصل کنند، چنانکه انس رضی الله عنه درباره تشکیل نماز به امامت پیامبر صلی الله علیه وسلم، می گوید: «وکَانَ أَحدُنَا یَلْزَقُ مَنکِبَهُ بِمنْکِبِ صاحِبِهِ وقَدَمِه بِقَدمِهِ ». روایت بخاری.

یعنی: یکی از ما شانه ی خود را به شانه ی رفیقش و پایش را به پای رفیقش می چسباند.

و این بیانگر آنست که هنگامی که صحابه با پیامبر صلی الله علیه وسلم نماز جماعت اداء می کردند، آنها پاهای خود را به یکدیگر متصل می کردند و قطعا از آموزش نبوی بوده است. و لذا ما نیز بایستی در صف نماز، پای خود را (از نوک انگشت پا تا قوزک آن) کلا به هم متصل کنیم، اما ممکن است پرسیده شود که: در به هم پیوستن پاهای نمازگزاران؛ نوک انگشتان مبنا قرار گیرد یا قوزک پا؟ 

مبنا و معتبر (در این مورد) شانه ها در بالای بدن، و کعبین (قوزک ها) در پایین بدن (یعنی در پا) هستند...

تنها کعبین مبنا قرار می گیرند؛ زیرا کعبین در راستایی از جسم قرار گرفته که بدن بر آن تکیه کرده، و قوزک در پایین ترین قسمت ساق پا است، و ساق پا نیز عمود بدن است، بنابراین کعبین مبنا و معتبر (در اتصال پای نمازگزاران به همدیگر) است. ولی نوک پاها (انگشتان پا) مبنا نیستند؛ زیرا جلوی پاها با هم فرق می کنند، یعنی بعضی از مردم پای بزرگتری دارند و بعضی ها نیز پای کوتاهتری دارند، بنابراین مبنا و اعتبار قوزک است». 
"الشرح الممتع" (3/7-13)

والله اعلم