تلقین کسی که در حال مرگ است

الف – اطرافیان میت باید به نکات زیر توجه داشته باشند:

کلمه شهادت «أشهد أن لا إله إلا الله وأشهد أن محمد رسول الله» را برای بیمار بخوانند و به او تلقین کنند. رسول الله ج می‌فرماید:

«لَقِّنُوا مَوْتَاكُمْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ».

 (کلمه را به کسانی که در حال جان کندن هستند تلقین کنید).

چرا که هر کس در واپسین لحظه‌های زندگی کلمه لا اله الا الله را بخواند و آخرین سخنش آن باشد، سرانجام وارد بهشت خواهد شد هر چند که عذاب ببیند. 

ب- برای بیمار در حضورش دعای خیر بکنند و سخن دیگری را بر زبان نیاورند. ام سلمه می‌گوید: رسول الله ج فرمود:

«إِذَا حَضَرْتُمْ الْمَرِيضَ أَوْ الْمَيِّتَ فَقُولُوا خَيْرًا فَإِنَّ الْمَلاَئِكَةَ يُؤَمِّنُونَ عَلَى مَا تقولون»

(هرگاه نزد بیمار و میت حاضر شدید، سخن خیر بگوئید، همانا فرشتگان بر آنچه که شما می‌گویید آمین می‌گویند). 

ج- در مورد خواندن سوره «یاسین» و رو به قبله کردن بیمار، حدیث صحیحی وجود ندارد. حتی ابو سعید رو به قبله کردن بیمار را مکروه می‌دانست و می‌گفت: «اليس الميت امرءاً مسلماً؟!» مگر میت فرد مسلمانی نیست؟!

ابو زرعه می‌گوید: به عیادت سعید بن مسیب رفتم، ابو سلمه بن عبدالرحمن نزد ایشان بود. سعید بی‌هوش شد. ابوسلمه دستور داد تا رختخوابش را رو به قبله کنند. وقتی سعید بن مسیب به هوش آمد، گفت: رختخواب مرا جابجا کرده اید؟ گفتند: آری. به ابو سلمه نگاه کرد و گفت: شاید او چنین دستوری داده است. ابو سلمه گفت: بلی، من دستور دادم. سعید امر کرد تا رختخوابش را به حالت اول برگردانند

د- اگر مسلمانی هنگام وفات کافری، حضور داشت اسلام را به وی عرضه نماید، تا مسلمان شود. زیرا در حدیث انسس چنین آمده است:

«كَانَ يَخْدُمُ النَّبِيَّ ج فَمَرِضَ فَأَتَاهُ النَّبِيُّ ج يَعُودُهُ وَهُوَ بِالْمَوْتِ فَدَعَاهُ إِلَى الإِسْلاَمِ فَنَظَرَ الْغُلاَمُ إِلَى أَبِيهِ وَهُوَ عِنْدَ رَأْسِهِ فَقَالَ لَهُ أَبُوهُ أَطِعْ أَبَا الْقَاسِمِ فَأَسْلَمَ ثُمَّ مَاتَ فَخَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ج مِنْ عِنْدِهِ وَهُوَ يَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَنْقَذَهُ بي‌مِنْ النَّارِ (فَلَمّا مَاتَ قال صَلُّوا عَلي صَاحِبِكُم)»

ترجمه: پسرکی یهودی برای رسول الله ج خدمت می‌کرد. وقتی بیمار شد، رسول اللهج به عیادتش رفت و بر بالینش نشست و فرمود: «مسلمان شو». آن پسر به سوی پدرش که آنجا نشسته بود، نگاه کرد. پدرش گفت: از ابوالقاسم اطاعت کن. (پسر مسلمان شد) رسول الله ج در حالی که از خانه خارج می‌شد، فرمود: سپاس خدائی را که این پسر را از دوزخ، رهایی بخشید آنگاه رسول الله ج فرمود: بر او نماز بخوانید. 

مسئولیت اطرافیان، پس از وفات شخص

بازماندگان میت باید به نکات زیر توجه داشته باشند:

الف- چشم هایش را ببندند و برایش دعای خیر بکنند

ب- تمام بدنش را با پارچه‌ای بپوشانند.

ج - اگر کسی در حالت احرام، فوت نماید، سر و صورتش را نپوشانید. زیرا در حدیث ابن عباسب آمده است:

«بَيْنَمَا رَجُلٌ وَاقِفٌ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ج بِعَرَفَةَ إِذْ وَقَعَ مِنْ رَاحِلَتِهِ قَالَ أَيُّوبُ فَأَوْقَصَتْهُ أَوْ قَالَ فَأَقْعَصَتْهُ و قَالَ عَمْرٌو فَوَقَصَتْهُ فَذُكِرَ ذَلِكَ لِلنَّبِيِّ ج فَقَالَ اغْسِلُوهُ بِمَاءٍ وَسِدْرٍ وَكَفِّنُوهُ فِي ثَوْبَيْنِ وَلاَ تُحَنِّطُوهُ وَلاَ تُخَمِّرُوا رَأْسَهُ قَالَ أَيُّوبُ فَإِنَّ اللَّهَ يَبْعَثُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مُلَبِّيًا»

ترجمه: شخصی در حال وقوف در عرفه بود از سواری خود، بر زمین افتاد و استخوان گردنش شکست و فوت کرد. رسول الله ج فرمود: او را با آب و سدر غسل دهید و در همان دو پارچه (احرام) کفن نمائید. کفنش را معطر نکنید، سر و صورتش را نپوشانید. زیرا او روز قیامت، لبیک گویان برانگیخته خواهد شد. 

د – پس از اینکه شخص فوت نمود، هرچه سریعتر او را تجهیز کنید. چنان‌که ابوهریره از رسول الله  روایت می‌کند که فرمود: «أَسرعوا بالجنازه» (میت را هرچه زودتر کفن و دفن نمائید) دو حدیث دیگر نیز در این باب آمده است که بدلیل ضعیف بودن آن‌ها از بیانشان صرف نظر نمودم. 

هـ - میت را باید در شهری که فوت کرده است به خاک سپرد. زیرا انتقال میت از شهری به شهری دیگر، با حدیث فوق منافات دارد که فرمود: «أَسرعوا بالجنازة». 

نووی می‌گوید: حتی اگر کسی وصیت کرده بود که جنازه‌اش را به شهری دیگر ببرند، به وصیت‌اش عمل نشود و طبق رأی اکثر علماء انتقال جنازه از محلی به محلی دیگر حرام و ناجایز است. (الاذکار)

و- بازماندگان شخص فوت شده، برای پرداخت بدهی‌های میت از مالش مبادرت ورزند. حتی اگر تمام ثروتش در این راه صرف شود. و اگر ثروتی از خود باقی نگذاشته بود ولی در زمان حیات برای پرداخت بدهی‌های خود تلاش نموده بود، دولت مکلف است که بدهی هایش را بپردازد. و اگر دولت، چنین نکرد و افراد خیری بدهی هایش را پرداخت نمودند اشکالی ندارد .

آنچه بعد از مردن برای حاضرین و غیر حاضرین جایز است

آشکار نمودن چهره میت و بوسیدن آن و همچنین تا سه روز بخاطر از دست دادن‌اش اشک ریختن جایز است.

مسئولیت خویشاوندان میت

وقت خبر وفات میت به خویشاوندان، دو چیز بر آن‌ها واجب می‌گردد:

اول: صبر بر رضا و قضا و قدر الهی. خداوند می‌فرماید:

شما را با ترس، گرسنگی، کاستن اموال، و انفس و محصولات، مورد آزمایش قرار می‌دهیم، ‌ای پیامبر ج صابران را که هنگام مصیبت، می‌گویند: ما از آن خدا هستیم و بسوی خدا بر می‌گردیم، بشارت بده، اینان مورد رحمت و مهربانی خداوند هستند و همین‌ها هستند هدایت یافتگان. بقره/155-157

ب- عدم استفاده از آرایش و زیور آلات توسط زنان بخاطر درگذشت شوهران تا چهار ماه و ده روز و برای وفات فرزندان و سایر خویشاوندان تا سه روز، منافی با صبر نیست. البته زن در وفات فرزندان و یا سایر خویشاوندانش می تواند برای همسرش آرایش کند حتی در کمتر از سه روز از گذشت وفات شخص

والله تعالی اعلم