الاعتصام
کسی که انجام سجده‌ی سهو را فراموش کند
اگر در مدت زمان نزدیکی (بعد از سلام) بیاد آورد، بازگردد و سجده کند (و سلام دهد)، و اگر فاصله طولانی شد سجده بر وی ساقط می‌شود، مثلا تا مدت زمان طولانی بیاد نمی‌آورد، اگر از مسجد خارج گشت لازم نیست به مسجد بازگردد و سجده از او ساقط می‌شود
اگر نمازگزار عمداً سجده‌ی سهو را ترک کند نمازش باطل می‌شود، زیرا سجده‌ی سهو در اینحالت بر وی اجب شده است و هر کس عمداً یکی از اعمال واجب نماز را ترک نماید نمازش باطل خواهد شد، ولی اگر فراموش کرد که سجده‌ی سهو بجای آورد؛ چنانچه وقت زیادی نگذشته بود بایستی بازگردد و سجده‌ی سهو ببرد و سلام دهد ولی اگر مدت زمان طولانی سپری شود چیزی بر وی نیست و نمازش صحیح است.
هرگاه امام بعد از سلام سجده سهو ببرد درحالیکه محل آن قبل از سلام باشد، مسبوق چه کند؟
اهل علم در این مسئله اختلاف رأی دارند، رأی مشهور در مذهب حنابله‌اینست که آنها (یعنی مسبوقین) از امام (در سجده‌ی سهو) بعد از سلام پیروی کنند ولی سلام ندهند، زیرا نمازشان هنوز تمام نشده و سپس که (امام) از سجده‌ی سهو سلام داد، بلند شوند تا باقی مانده‌ی نمازشان را بخوانند.
و بعضی از اهل علم می‌گویند: مسبوقین نباید در سجده‌ی سهو بعد از سلام (نماز) از امام پیروی کنند، چونکه پیروی کردن (در اینحالت) مقدور نیست، زیرا پیروی کردن از امام (در این حالت) بایستی با سلام باشد که همراه آن سلام اول قبل از سجده‌ی سهو خواهد بود، و این به نسبت کسی که هنوز قسمتی از نمازش باقی مانده مقدور نیست (که با امام سلام دهد)، بر این اساس بایستی بلند شوند بدون آنکه از امام پیروی کنند، سپس که برخواستند و نمازشان را کامل کردند و چنانچه سهو امام در قسمتی از نماز باشد که مسبوقین در آن قسمت همراه وی بودند، بایستی بعد از سلام نماز سجده‌ی سهو ببرند، و اگر سهو امام در قسمتی از نماز بوده باشد که آنها در آن قسمت همراه امام نبودند، در این حالت بر آنها لازم نیست تا سجده‌ی سهو نیز بجای آورند، و این رأی، قول راجح نزد من است، زیرا پیروی کردن از امام و سجده‌ی سهو بعد از سلام در این حالت امری غیر مقدور (برای مسبوق) است
آیا واجب است تا بعد از انجام سجده‌ی سهو دوباره تشهد خواند؟
بعد از انجام سجده‌ی سهو تشهد خوانده نمی‌شود، زیرا رسول خداr چنین نکرده‌اند چنانکه احادیث صحیح بر این امر دلالت می‌کنند، و اگر انجام می‌دادند قطعاً آن را به اصحابشy بیان می‌کردند، درحالیکه می‌فرمایند: «صَلُّوا كَمَا رَأَيْتُمُونِي أُصَلِّي»
«همانگونه که می‌بینید من نماز می‌خوانم، شما نیز نماز بخوانید».
هرگاه امام به سجده‌ی تلاوت رود ولی مأموم اشتباها به رکوع برود
هرگاه امام سجده‌ی تلاوت انجام داد و مأموم گمان کرد که امام رکوع برده است و او نیز بنا به این که امام به رکوع رفته، به رکوع برود، خارج از دو حالت زیر نیست:
اول: مأموم هنگامی که در رکوع است می‌داند که امام به سجده رفته است، در این حالت بر او واجب است تا به جهت پیروی از امام به سجده برود.
دوم: او تا بعد از برخواستن امام از سجده احساس نمی‌کند که امام به سجده رفته است، در این حالت به مأمومی که رکوع برده می‌گوییم اکنون از رکوع برخیز و از امام پیروی کن و با او به رکوع برو و ادامه بده، و سجده‌ی تلاوت در این حالت از تو ساقط شده، زیرا سجده‌ی تلاوت رکنی در نماز نیست تا آنکه بعد از امام آنرا انجام دهی، و فقط بر تو واجب است تا از امامت پیروی کنی، و پیروی در اینجا (سجده‌ی تلاوت) تمام شده و آن سنتی بود که محل انجامش تمام شده و لذا به نمازت ادامه بده
هرگاه دو نفر با گفتن «سبحان الله» امام را مطلع کنند، ولی در دو منظور متفاوت!
از جناب شیخ سوال شد: درباره‌ی امامی که (در حین نماز)، مردی با گفتن سبحان الله وی را متوجه می‌کند که زیادتی در نمازش انجام داده، و مرد دیگری نیز (بعد از او) با گفتن سبحان الله امام را متوجه می‌کند که زیادتی در نمازش نیافزوده.. حکم چیست؟
جواب دادند: حکم در این حالت اینست که (اعتبار هر دو تذکر) ساقط می‌شوند، پس اگر یکی از آنها هنگام بلند شدن امام بگوید «سبحان الله» و نفر دوم بگوید: «سبحان الله» بنابراین نزد او (یعنی امام) دو قول متعارض وجود خواهد داشت، که هر یک دیگری را (از اعتبار) ساقط می‌کند، و (امام بایستی) به آنچه که نزد خود صحیح می‌داند بازگشته و بنا را بر آن بگذارد
هر گاه امام مرتکب سهوی در نمازش شود و ماموم به جای گفتن سبحان الله بگوید مثلا رکوع کن . نماز ماموم یا مسبوق باطل است اما اگر نسبت به این حکم آگاهی نداشت نمازش صحیح است .
والله تعالی اعلم