ذلت و خواری امت به سبب دوری آنان از دینشان است؛ زیرا الله، مطیع را عزت می‌دهد حتی اگر ضعیف باشد، و اهل معصیت را ذلیل می‌کند حتی اگر قوی باشد:

{ضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ...} {...ذَلِكَ بِمَا عَصَوا وَّكَانُواْ يَعْتَدُونَ} [آل عمران/112]

«بر آنان خواری و ذلت مقرر شده است ... [این عقوبت] به سبب آن بود که نافرمانی کردند و از حد در می‌گذشتند».

.........................................

شگفتیِ هدهد از تمدن سبأ باعث نشد کفر و گمراهی آنان را نبیند:

{إِنِّي وَجَدتُّ امْرَأَةً تَمْلِكُهُمْ وَأُوتِيَتْ مِن كُلِّ شَيْءٍ وَلَهَا عَرْشٌ عَظِيمٌ (23) وَجَدتُّهَا وَقَوْمَهَا يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِن دُونِ اللَّهِ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ...} [نمل/24]

«من [آنجا] زنی را یافتم که بر آن‌ها پادشاهی می‌کرد و از هر چیزی به او داده شده بود و تختی بزرگ داشت (۲۳) او و قومش را چنان یافتم که به جای الله به خورشید سجده می‌برند و شیطان کارهایشان را برایشان آراسته بود...».

.........................................

حتی اگر دارای دلیل و حجت هستی تا وقتی که نمی‌توانی به خوبی از آن استفاده کنی با اهل باطل مناظره نکن، نه از ترس شکست حق بلکه برای خودت؛ چه بسا انسان در حالی که شمشیر به دست دارد چون در استفاده از آن ماهر نیست، با چوب کشته شود!

.........................................

آسانگیری و سخت گیری تنها به اندازهٔ منکر بستگی ندارد، بلکه ممکن است به انجام دهندهٔ آن نیز بستگی داشته باشد. پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ با کسی که در مسجد ادرار کرده بود به نرمی رفتار کرد، اما با کسی که در مسجد تف انداخته بود به طور جدی برخورد کرد، در حالی که ادرار کردن در مسجد بدتر است، اما مرتکب آن نادان بود.

.........................................

پیروی از حق، هنگامی که مردم به آن روی آورده‌اند آسان است، اما ثبات بر آن، هنگامی که مردم از آن روی گردانند سخت است.

.........................................

الله متعال درباره منافقان دو سوره و چهل آیه نازل نمود که انگار همین امروز نازل شده است، و اگر هنوز وحی نازل می‌شد باز هم امت نیازی به توصیف بیشتر آنان نداشت، چرا که اوصاف دیروز، همین اوصاف امروز است.

.........................................

خداوند بلا (مصیبت) را دفع نمی‌کند مگر با ابتلا (آزمایش). هر چند الله قادر است بدون ابتلا، بلا را دفع کند اما ارادهٔ او بر این است که صف [راستان و دروغگویان] را از هم جدا کند و درون‌ها را پاک سازد:

{...وَلَوْ يَشَاء اللَّهُ لَانتَصَرَ مِنْهُمْ وَلَكِن لِّيَبْلُوَ بَعْضَكُم بِبَعْضٍ...} [محمد/4]

«... و اگر الله می‌خواست از آنان (کفار) انتقام می‌گرفت، ولی [فرمان نبرد داد] تا برخی از شما را به وسیلهٔ برخی دیگر بیازماید...».

.........................................

الله متعال در قرآن، امر به احتیاط در برابر دشمنان می‌کند:

{يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ خُذُواْ حِذْرَكُمْ...} [نساء/71]

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید احتیاط کنید [و آمادگی خود را حفظ کنید] ...»

اما از ترسیدن از دشمنان نهی می‌کند:

{...فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَخَافُونِ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ} [آل عمران/175]

«... پس اگر مومنید، از آنان مترسید و از من بترسید»

زیرا احتیاط از روی عقل است، و ترس، از روی بزدلی.

.........................................

نا امیدی از رحمت الله در هنگام گناه، از خودِ آن گناه بدتر است، زیرا رحمت الله گسترده‌تر از نومیدی است:

{قَالَ وَمَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ} [حجر/56]

«گفت: جز گمراهان، چه کسی از رحمت پروردگارش نومید می‌شود؟».

.........................................

آنکه صبر را نمی‌شناسد، پیروزی را به دست نمی‌آورد:

{وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا ...} [فصلت/35]

«و این [خصلت] را جز صابران به دست نمی‌آورند».

.........................................

گناهان باعث می‌شوند عقل از تدبر و فهم قرآن باز بماند و قلب از تامل آن در حجاب بماند:

{...لَّوْ نَشَاء أَصَبْنَاهُم بِذُنُوبِهِمْ وَنَطْبَعُ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاَ يَسْمَعُونَ} [اعراف/100]

«...اگر می‌خواستیم آنان را به [کیفر] گناهانشان می‌رساندیم و بر دل‌هایشان مهر می‌نهادیم تا دیگر نشنوند».

.........................................

هیچ حکومتی سرنگون نشده مگر به سبب ظلم، و پایدار نمانده مگر به واسطهٔ عدل.

.........................................

اهل غزه می‌میرند تا عزت و سربلندی‌شان نمیرد، و چه بسیارند انسان‌هایی که عزتشان را می‌فروشند تا با ذلت زنده بمانند؛ ارزش جان را دانستند، اما ارزش کرامت را درک نکردند.

.........................................

هر امتی اگر بر اصول خود متحد نشود بر اساس فروع متحد نخواهد شد؛ امت اسلام نیز اگر بر توحید با یکدیگر متحد نشوند ادعای «هویت اسلامی» آنان را به وحدت نخواهد رساند.

.........................................

اسلام، کشته شدن در راه مال را شهادت دانسته، نه برای آنکه دینار از جان با ارزش‌تر است، اما برای آن که حق انسان و کرامتش حتی از جان او با ارزش‌تر است. رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هر که در راه [دفاع از] مالش کشته شود، شهید است» [ترمذی؛ علامه آلبانی در صحیح ترمذی آن را صحیح دانسته است].

.........................................

بیماری‌های قلب نیز مانند بیماری‌های بدن واگیر است و باید از نشستن با بیماران آن خودداری کرد. رسول الله ـ صلی الله علیه وآله وسلم ـ می‌فرماید: «هر گاه کسانی را دیدی که پیرو متشابهات آن هستند، [بدان] آن‌ها همان کسانی هستند که الله از آنان نام برده، پس از آنان برحذر باشید» [بخاری].

.........................................

گناهان باعث به تاخیر افتادن پیروزی و گشایش می‌شود. برای همین باید پیش از درخواست پیروزی از خداوند، استغفار نمود:

{...ربَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ} [آل عمران/147]

«...پروردگارا گناهان ما و زیاده‌روی ما در کارمان را بر ما بیامرز و گام‌های ما را ثابت بگردان و ما را بر گروه کافران پیروز گردان».