1- هر دو معيار براي حد نصاب زکات اموال نقدي معتبر هستند؛ چنانکه اگر با معيار طلا حساب ‏کنيم، بايد ارزش مال برابر يا بيشتر از ارزش 85 گرم طلا برسد، و اگر بر معيار نقره حساب ‏کنيم، بايد ارزش مال برابر يا بيشتر از 595 گرم نقره برسد.‏

2- تاخير در پرداخت زکات حرام است، بنابراين شما بايستي هرچه سريعتر زکات را در موعد مقرر ساليانه بپردازيد، و يا قبل از رسيدن موعد آن، افراد مستحق را شناسايي کنيد تا در هنگام رسيدن موعد پرداخت زکات، آنرا به آنها بدهيد

و اگر يافتن افراد مستحق سخت باشد، ايرادي ندارد که چند روزي به تأخير افتد، ولي تاخير زياد جايز نيست، زيرا مي توان با کمک ديگران افراد مستحق را در طي چند روزي شناسايي نمود.

در فتاوي "اللجنة الدائمة" (9/398)‏ آمده است: «تأخير در پرداخت زکات بعد از رسيدن موعد ساليانه آن جايز نيست مگر آنکه عذري درکار باشد، مثلا افراد فقير (و مستحق زکات) در سر موعد ساليانه (پرداخت زکات) يافت نشوند، و يا رساندن مال زکات به مستحقين مقدور نباشد، و يا فرد زکات دهنده (در وقت موعد ساليانه) پولي در دست نداشته باشد، و يا امثال اين عذرها.. اما تاخير پرداخت زکات تا ماه رمضان جايز نيست مگر آنکه مدت آن کم باشد؛ مثلا وقت موعد پرداخت ساليانه زکات در نصف دوم شعبان باشد که در آنصورت ايرادي ندارد تا ماه رمضان آنرا به تاخير بياندازد (زيرا ثواب اعمال در ماه رمضان مضاعف مي شود)».

3- کسانی که سید هستند نبايد به آنها زکات داد، اما شريعت بجاي زکات خمس غنايم را براي اهل بيت جايز و بلکه واجب کرده است؛ و منظور از خمس غنايم يعني يک پنجم از اموالي که در ميدان جهاد با کفار از آنها به غنيمت گرفته مي شود بايد به مستحقين خمس داده شود.

حال ممکن است کسي بپرسد که: دادن زکات به اهل بيت جايز نيست، و در زمان ما نيز غنايم جنگي يا نيست يا ناچيز است، با اين اوصاف سید هایی که فقير و ندار باشند چکار کنند؟

پاسخ اين سوال از چند وجه قابل ارائه است:

اولا: حکومت اسلامي مي تواند از بيت المال به آنها کمک کند، و در صورت لزوم مايحتاج آنها را تامين نمايد.

دوما: شريعت اسلام فقط صدقه واجب (يعني زکات) را حرام کرده که به اهل بيت داده شود، اما صدقه مستحب را حرام نکرده! يعني مي توان مقدار مالي را نه به نيت زکات مال بلکه به نيت صدقه مستحب به اهل بيت داد.

سوما: مي توان جنسي يا طعامي يا چيز ديگري را بعنوان هديه به آنها داد

چهارم : بعضي از علماي سلف و خلف فتوا داده اند که هرگاه سید ها محتاج و نيازمند بودند ولي خمس غنايم وجود نداشت و مردم به آنها هديه نمي دادند، و چيزي جز زکات وجود نداشت؛ در آنصورت مي توان به آنها زکات داد.

4- تا زمانيکه شما مالک حد نصاب هستيد (ارزش پولي 85گرم طلا يا بيشتر) در آنصورت بر شما فرض و واجب است که زکات خود را به وقت خود بپردازيد، حتي اگر بيماري داشته باشيد که معالجه ي آن هزينه زيادي در بر داشته باشد.

مهم آنست که هرکس مالک حد نصاب باشد، بر او فرض است که زکاتش را بپردازد بدون آنکه به وضعيت خود بنگرد که در چه موقعيتي است.

پس شما تا آنزمان – يعني تا زمانيکه بر اثر هزينه کردن و خرج بيماري فرزندتان اموال شما از حد نصاب کمتر مي شود – بايد زکات ساليانه خود را بپردازيد و پذيرش زکات ديگران جايز نيست.

پس بايد زکات خود را به افراد مستحق بپردازيد نه اينکه نزد خود و براي معالجه بيماري فرزندتان نگه داريد، ولي اگر در اين مدت وضعيت مالي شما خراب شد تا جائيکه براي معالجه ي بيمار خود نياز به کمک مالي داشتيد، مي توانيد زکات اطرافيان خود را قبول کنيد، اما اگر نياز مبرم نداشتيد نبايد زکات ديگران را قبول کنيد، زيرا زکات براي افراد فقير (کسي که هيچي ندارد) و مسکين (کسي که خرجش از کسبش بيشتر است) داده مي شود.

5- براي پرداخت زکات ساليانه لازم است تا سال قمري را مبنا قرار داد، زيرا در احکام شرعي مبنا را بر سال قمري مي گيرند، مانند روزه فرض، يا ايام حج، و همينطور گذشت حول (يکسال بر حد نصاب) بر اموال در فريضه زکات که بر مبناي سال قمري حساب مي شود. بنابراين اگر بالفرض هرسال پانزده رمضان زکات اموالتان را مي پردازيد، بايد سال بعد نيز در روز پانزده رمضان زکات را پرداخت کنيد و تاريخ شمسي معتبر نيست، و جايز نمي باشد.

6- نباید به شخص زکات گیرنده بگوئيد که این پول زکات است که به شما مي دهم، زيرا اين امر دربرگيرنده نوعي منت است و خداي متعال مي فرمايد: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى» (بقره 264). يعني: اى کسانى که ايمان آورده‏ايد! صدقه هاي خود را با منت و آزار، باطل نسازيد.

پس کافيست که پول را به او بدهيد و نيازي به گفتن سخني نيست، مگر اينکه طرف مقابل از شما جويا شود.

و اگر مي دانيد که طرف مستحق از گرفتن پول زکات خرسند نيست، بهتر است ابتدا به او متذکر شويد که آن پول زکات است.

7- مذهب صحيح در مورد زکات طلاي زن اينست که هرگاه زني مالک حدنصاب طلا شد و يکسال بر آن گذشت، بايستي زکات طلاي خود را بپردازد چه براي استفاده زينتي باشد يا تجاري، و اين مذهب حنفيه و روايتي از امام احمد و راي امام ابن حزم است و افرادي همچون ابن مسعود و عمر و عبدالله بن عمرو رضي الله عنهم اجمعين است و در روايتي از عايشه رضي الله عنها نيز چنين حکمي نقل شده است.

از طرفي شرط احتياط آنست که يک مسلمان در چنين مسئله ي حساسي براي خارج شدن از اختلاف علماء، زکات طلاي خود را بپردازد مبادا که اين همان حکم اصلي شريعت باشد و کساني که زکات طلاي خود را نمي دهند، مرتکب گناه شوند.

8- فرض کنید 40 میلیون تومان پول دارید و نصف آن را قصد دارین خانه بخرید و نصفش را می خواهید به مضاربه بگذارید . هرگاه نصف آن مبلغ را براي ساخت خانه هزينه کنيد، در آنصورت پول شما به خانه تبديل شده! و بر منزل زکات واجب نيست، اما اگر هنوز خانه را نساخته ايد و فقط پول آنرا جدا کرده ايد، در آنصورت هرگاه موعد زکات ساليانه برسد بايد زکات آنرا بپردازيد، مثلا شما هرسال رمضان زکات مال خود را مي پردازيد و شما در ماه شعبان مالک 40 ميليون تومان هستيد، و قصد داريد که بعد از انتهاي رمضان مثلا در ماه شوال ساختماني بنا کنيد، در اين شرايط بايد زکات آن چهل ميليون را بپردازيد هرچند که نصف آنرا براي هزينه ساخت ساختمان جدا کرده باشيد.

همچنين بر پولي که براي مضاربه گذاشته ايد زکات واجب است، زيرا آن پول ملک شما تلقي مي شود و هر مسلماني بايد بر دارائي خود – هرگاه به نصاب رسيد – زکات بپردازد، پس هرگاه موعد پرداخت زکات ساليانه شما سر رسيد بايد زکات آن پول را همراه با ساير دارائي خود بپردازيد که برابر است با کل آن اموال تقسيم بر عدد چهل، حاصل اين تقسيم همان مبلغ زکاتي است که بايد به فقراء و مساکين بدهيد.

همچنين بر پولي که از طريق اجاره خانه بدست مي آوريد زکات واجب است، يعني پولهايي که از اين راه بدست مي آوريد را با ساير پولهاي خود جمع کرده و زکات همه را يکجا حساب کنيد، مثلا فرض کنيد که شما از چند راه کسب و درآمد داريد، آنگاه تمام آن درامدها روي هم جمع شده و نهايتا در موعد مقرر ساليانه زکات مجموع آن درآمدها با پولهايي که پس انداز داريد حساب کرده و به مستحقين بدهيد .

ولي خود خانه زکات ندارد، يعني لازم نيست تا ارزش خانه را با مجموع دارائي هاي نقدي خود ترکيب کنيد، بر خانه و ماشين که به قصد خريد و فروش تهيه نشده باشند، زکات واجب نيست.

9- خانه هایی که به قصد خرید و فروش دارید یعنی اگر به قصد خريد و فروش باشند – چنانکه بعضي افراد از طريق خريد و فروش خانه و کسب سود از اين روش کسب درآمد دارند – زکات آنها نيز واجب مي شود، ولي اگر به قصد سکونت خود يا اجاره باشد زکات بر اصل خانه واجب نيست.

10- دادن لباس های کهنه و اجناس دست دوم و نامرغوب به جای زکات طلا جایز نیست .

براي پرداخت زکات طلا مي بايست ابتدا دقيق و حساب شده مشخص کنيد که مقدار کل طلاي شما چقدر است، آنگاه اگر مجموع طلاهاي شما از 20 مثقال بيشتر يا برابر بود، حدود دوونيم درصد از کل آن طلاها را جدا کنيد و سپس ارزش پولي آن دوونيم درصد را بعنوان زکات به مستحقين بپردازيد. حتي جايز نيست که بجاي زکات آن، مواد غذايي يا لباسهاي تازه خريداري شده به فقراء داده شود، فقط بايد پول نقد پرداخت شود، تا آن فرد مستحق بتواند از پول زکات مايحتاج خود را تامين کند، يا صرف هزينه درمان يا تحصيل خود يا اعضاي خانواده اش کند.

والله تعالی اعلم